Кьурагь район
Кьурагь район (урус. Курахский район) — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин район.
Муниципалитетдин район
 Дагъустандин картадал Кьурагь район
|
Администрациядин юкь — Кьурагь хуьр я.
География
дуьзар хъувунРайон Дагъустан Республикадин кьибле пата ала. Кьибле пата Ахцегь ва Мегьарамдхуьруьн районрихъ галаз, кефер пата Агъул ва Хив районрихъ галаз, рагъакӀидай пата Рутул ва рагъэкъечӀдай патани СтӀал Сулейман райондихъ галаз са сергьятра ава.
Райондин рельефдин чӀехи пай сувари кьунва. Райондин кьибле патайтӀуз Самур цӀиргъ яргъи хьанва, адан яргъивилихъди Мегьарамдхуьруьн, Ахцегь ва Рутул районрин Кьурагь райондихъ галаз сергьят физва.
Райондин чилерин майдан — 740 км² я.
Тарих
дуьзар хъувунДагЦИК-ан 4-й сессиядин 22.11.1928 тарихдин къарардалди, виликан Куьре округдин Агъул ва Кьурагь участокрин чкадал, Лак округдин Чирагъ хуьр ва Куьре округдин Хъутур-Куьре участокдин Вини-Макьар, Бурши-Макьар ва Агъа-Макьар хуьрерни кутунивди Кьурагь кантон арадал агъанвай. ВЦИК-ан 3.06.1929 тарихда кьабулай къарардалди, кантон райондиз элкъуьрнай.
ВЦИК-ан 1.09.1934 тарихдин къарардалди, Буркихан, Гоа, Дулдугъ, Курагъ, Рича, Тпиг ва Хутхул хуьруьнсоветар Кьурагь райондивай чара авуна Агъул район арадал гъанвай.
ПВС РСФСР-дин 1.02.1963 тарихдин къарардалди Кьурагь район терг авуна, адан чилер Кьасумхуьруьн райондик кутунай. ПВС РСФСР-дин 12.01.1965 тарихдин къарардалди район виликан сергьятра гуьнгуьна хутунай.
Агьалияр
дуьзар хъувунЙисариз килигна Кьурагь райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика:
| Йис | 1939 | 1989 | 2002 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
| Агьалияр | 15 508 [1] | ↘ 11 580 [1] | ↗ 15 206 [1] | ↗ 15 379 [2] | ↘ 15 323 [3] | ↘ 15 299 [4] | ↘ 15 175 [5] | ↘ 15 139 [6] |
Райондин агьалидин чӀехи пай лезгияр, тӀимил пайни агъулар я. Кьурагь районда вад агъул хуьр ава: Хвереж, Укуз, Усугъ, Квардал ва Хуьпуькь.
2002 йисан Вири Урусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматриз килигна, Кьурагь райондин миллетрин сиягь [7]:
| Халкь | Кьадар, кас |
Пай вири агьалидикай, % |
|---|---|---|
| лезгияр | 14 992 | 91,6 % |
| агъулар | 1 100 | 7,12 % |
| азербайжанар | 124 | 0,82 % |
| табасаранар | 33 | 0,22 % |
| аварар | 20 | 0,13 % |
| муькуьбур | 16 | 0,11 % |
| вири санлай | 15 206 | 100,00 % |
Администрациядин паюнар
дуьзар хъувунРайондик 11 муниципалитетдин образование (хуьруьнсоветар) акатзава [8].
Кьурагь райондин хуьруьнсоветар ва абурук акатзавай хуьрер, (къалин шрифтдив администрациярин юкьвар къалурнава);
- «Аладаш» хуьруьнсовет — Аладаш
- «Ашар» хуьруьнсовет — Ашар, Кукваз
- «Гелхен» хуьруьнсовет — Гелхен, Квардал
- «КӀири» хуьруьнсовет — КӀири, Бахцугъ, Сараг ва Ругун
- «КьепӀир» хуьруьнсовет — КьепӀир
- «Кьуьчхуьр» хуьруьнсовет — Кьуьчхуьр, Бугъда тепе
- «Кумухъ» хуьруьнсовет — Кумухъ
- «Кьурагь» хуьруьнсовет — Кьурагь, Хуьрехуьр
- «Кутул» хуьруьнсовет — Кутул, Эхниг
- «Муллахуьр» хуьруьнсовет — Муллахуьр, Арабляр
- «Усугъ» хуьруьнсовет — Усугъ, Укуз, Хвереж
- «Шимихуьр» хуьруьнсовет — Шимихуьр, Хпеж, Урсун
- «Хуьпуькь» хуьруьнсовет — Хуьпуькь
- «Штул» хуьруьнсовет — Штул, Ашахуьр
ТӀвар-ван авай ксар
дуьзар хъувунБаянар
дуьзар хъувун- ↑ 1,0 1,1 1,2 Этносостав населения Дагестана. 2002
- ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января
- ↑ Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 г. Архивация 7 апрель 2014 йисан.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Республики Дагестан по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г. Архивация 5 март 2016 йисан.
- ↑ Дагъустандин миллетрин состав. 2002
- ↑ Закон Республики Дагестан от 13.01.2005 № 6 «О статусе и границах муниципальных образований Республики Дагестан»