Укуз
Укуз (агъул. Укуди, урус. Укуз) — Дагъустан республикадин Кьурагь районда авай кьакьан суван хуьр. «Усугъ» хуьруьнсоветдик акатзава.
 Хуьр
|
.svg)
География
дуьзар хъувунХуьр Дагъустан Республикадин Кьурагь райондин рагъакӀидай пата, райондин администрациядин юкь тир Кьурагь хуьрелай 28 метр кефердинни - рагъакӀидай пата, Агъул райондихъ галаз сергьятдал, Кьурагь вацӀун эрчӀи хилел, Кьурагь - Хвереж машиндин рекьел, зурба рагал чка кьунвайди я. Хуьр иер ландшафтдин юкьва ава. Адан къваларив пара кьван вацӀар, булахар, чӀурар, тӀулар, рагар, чархар, кӀамар ава.
Тарих
дуьзар хъувунУкуз Кьибле Дагъустандин виридалайни дегь хуьр тирди тестикьарзавайди, адан къваларив гвай дегь чӀаван ва кьвед - пуд гьава чилин кӀаник квай сурар я. Алимрин чӀехи маракь вичел чӀугвазвайди, мийитар ацукьнавай гьалда кучуднавай сурар я. Абур гьи цивилизациядиз талукьбур ятӀа гилани малум туш.
Хуьруьн мулкунихъ 900 гектар чилер ква. Са чӀавуз (1970 йисал кьван) хуьре 70 майишатар авай, гила 9 кӀеви ва сувариз вафалу хзан амукьнава. Агьалийрин чӀехи пай Дербент райондин Мамедкъала посёлокдиз куьч хьанва. Алатай виш йисан 1930 -й йисара Укузра коллективдин майишат арадал гъанвай. Колхоздин садлагьай председателяр Рамазан Латифов, Яхья Шахбанов тир. 1936 йисуз хуьре мектеб эцигнавай. Адан садлагьай муаллим Абдурагьман Маллаев хьанвай. Хуьруьн эгьлийрикай вини дережадин чирвилер къачур садлагьай кас Хидирнеби Маллаев тир. Хуьре пуд рекъвер, мискӀин, сашумуд пӀирер авай. 1930 - й йисара мискӀин чукӀурна адан чкадал гражданвилин мектеб эцигнавай.
XIX виш йисуз Укуз хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусатдин империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Кьурагь наибвалдиз талукь тир. Квардал, Усугъ ва Гелхен хуьрерихъ галаз Усугъ хуьруьнжемятдик акатзавай.
Ватандин ЧӀехи дяведиз хуьряй 30 кас рекье гьатнай. Абурукай анжах кьуд кас элкъвена хайи дигедиз хтанвай.
Агьалияр
дуьзар хъувун2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 47 касди уьмуьр гьалзавай [1]. Вири агъулар, суни - мусурманар я. 1886 йисан Урусат Империядин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, Укуз хуьруьн агьалияр 126 кас яз вири агъулар тир. [2]
Хуьре гуьгъуьнин сихилар ава: Бугаяр, Аюбар, Гачалар, Парсияр, Бижияр, Буцундаяр, Квасаяр.
ИнфратуькӀуьрун
дуьзар хъувунХуьруьн эгьлийри культурадин КӀвалин, фельдшервилинни-акушервилин идарадин къуллугърикай менфят къачузва. Чкадин аялар Хвереж хуьруьн мектебда кӀелзавайди я.