XIX виш йис

2-й агъзур йис

XVII виш йис — XVIII виш йис — XIX виш йис — XX виш йис — XXI виш йис

1790-й 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800-й 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 1810-й 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 1820-й 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 1830-й 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 1840-й 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 1850-й 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 1860-й 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 1870-й 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 1880-й 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890-й 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900-й 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909

Хронологиядин таблица

XIX виш йис, 19-й виш йис (цӀекӀуьдлагьай виш йис) — григорийдин чӀаваргандал гьалтайла 1801-й йисалай 1900-й йисал кьван яргъи хьанвай заманадин девир я.

XIX виш йисуз дуьньядиз зурба музыкантарни манидарар, зариярни кхьирагар, архитекторар, алимар, чӀехи политикар атанвай.

Тарихдин вакъиаяр

XIX виш йисан садлагьай зур пай

ТуькӀуьрай затӀар

• Пароход (елкенар галай садлагьай пароход — 1807 йис, Роберт Фултон; гьалдай фурфалаг галай пароход — 1836, «Архимед»)
• Консервация авун (гегьеншдаказ менфят къачунин сифте кьил — 1810 йис; Николя Аппер)
• Арифмометр (серийралди акъудун — 1820 йис)
• Органикадин химия (садлагьай илимдин эксперимент — 1828 йис, Фридрих Вёлер)
• Паровоз (бугъадал кӀвалахзавай рельсрин садлагьай локомотив — 1804 йис; савдавиле менфят авай паровозар — 1812—1829, Джордж Стефенсон)
• Цунин машинка (цунин фабрика — 1830 йис; Бартелеми Тимонье)
• Электромотор (первый практически пригодный — 1834 йис, Борис Семёнович Якоби)
• Тапанчи (садлагьай экземплярар — 1818 йис; капсюльди тапанчийрин гзаф кьадарралди акъудун — 1836 йис, Сэмюэл Кольт)
• Вулканизация (акъудай затӀ — 1839 йис; патент — 1844 йис, Чарльз Гудьир)
• Телеграф (электричестводин, шегьердин арада алакъадин халкьдиз къалурун — 1844 йис, Сэмюэл Морзе)

ЭлячӀунар

Викигьамбарда темайриз килигна туькӀуьрнавай медиа-файлар ава XIX виш йис