Хъпуьхъ

Хъпуьхъ (урус. Хпюк) — Дагъустан республикадин СтӀал Сулейман районда авай хуьр. «Хъпуьхърин» хуьруьнсоветдин администрациядин юкь ва сад тир хуьр.

Хуьр Хъпуьхъ урус. Хпюк Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Муниципал район СтӀал Сулейман район Хуьруьнсовет «Хъпуьхърин» хуьруьнсовет ЯШЧдин кьакьанвал гьуьлуьн дережадилай 1105 м Агьалияр 246 кас Миллетар лезгияр Динар суьнни - мусурманар Сятдин чӀул UTC+4 Телефондин код +7 87236 Почтунин индекс 368771 Автомобилдин код 05 Код ОКАТО 82 247 000 005

География

Хуьр СтӀал Сулейман райондин рагъакӀидай пата, райондин юкь тир Кьасумхуьрелай рагъакӀидай патахъ 15,3 км яргъал чка кьунвайди я.

Тарих

Хуьруь бине кьунвай тарих малум туш ва тӀварцӀикай баянар гун мумкин туш.

Хъпуьхъвияр лап фад заманарилай инихъ хуьруьн майишатдин крарал, малдарвилив, ва кеспи ийиз шегьерриз фидай лежбервилив алахънавайди я. Гзафбур кеспи ийиз, кьетӀендаказ векьер ягъиз, Азербайжандин Шеки ва Ширвандиз физвай, гьавиляй абуруз азербайжан чӀал чидай. Хуьре, мукьвал алай хуьреризни къуллугъзавай, вад чатар авай.

Хъпуьхъар гьакӀни живедин мядендив машгьур я. Ина сифте инглисри ва бельгийвийри чпиз живе хкудзавай. Октябрьдин революциядилай кьулухъ и мяден вири халкьдин мал авунай. Садлагьай продукция - 2 пуд живе 1922 йисуз В.И.Лениназ ракъурнай. Жаваб яз Ленина, зегьмет чӀугвазвай дагъустанвийриз багьа савкьат патахъай сагърай лагьанай тел ракъурнай. Мяден 1940 - й йисарал кьван кӀвалахзавай, гила адан кӀвалах акъвазарнава. Живед мяден квай чка жугъуруникай са кьиса ава: «Гьумарар» сихилдикай тир Алиди вичин гъилелди Кьуръан чин къачуз кхьизвай ва улубар расна формада твазвай. Адакай тариф вири Къавкъаздиз чкӀанвай. Ада туькӀуьрай улубрин иеси жез гзафбуруз кӀанзавай. Садра Алиди чӀура вичин хпер хуьдайла, адаз рагалайгъуз авахьзавай цӀарцӀар гузвай са затӀ акуна. Ада и жими затӀ са къапуниз кӀватӀна кӀвализ гъанай, ва йифиз Кьуръандин чарчин жилдинал адав са затӀ чӀугваз жедатӀа акваз алахъна. Пакамахъ къарагъайла адаз улубдин жилд цӀарцӀар гудай хьана акуна. Адалай кьулухъ ада Кьуръандин жилдер живедив расиз хьанай. Кьуръан улубрин нубатдин партия гваз Темир-Хан-Шура (гилан Буйнакск) шегьердиз фейи Алидивай ада живе гьинай къачузвай чӀал жузунай. КӀевиз мягьтел хьайи Алиди чкадин тӀвар кьунай. Кьисадиз килизна, живедин мяден квай чка садлагьай дуьздай акъудай кас «Гьумарбурун» Али хьанвай.

1966 йисуз, гзаф кӀеви чилин зурзунихъ алакъа аваз, хъпуьхъвияр Курхуьр, ЦӀийи Макьар, Кьасумхуьр, Герейханован совхоз хуьрериз ва Кьвевар шегьердиз куьч жез эгечӀнай. Анжах Кьвеварда хъпуьхъвийрин 35 кӀвал ава.

XIX виш йисуз Хъпуьхъ хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Котур - Куьредин наибвалдиз талукь тир. КуркӀурхуьр, КӀеле, ЦицӀигъ ва ЧӀилихъ хуьрерихъ галаз ЦицӀигърин хуьруьнжемятдик акатзавай.

Агьалияр

Алай чӀавуз хуьруьн 45 кӀвале 246 кас яшамиш жезва. Агьалидин вири лезгияр, суьнни - мусурманар я. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, хуьре 75 майишатар авай, ва агьалийрин кьадар 424 кас тир.

Хуьруьн агьалияр гуьгъуьнин сихилриз пай жезва: Гьумарар, ШиметӀар, Юзбигенбур, Агъаш-къулияр, Беглер, Михекар.

ЭлячӀунар

• СтӀал Сулейман райондин официал сайтуна Хъпуьхъ хуьруькай куьруь малуматар