Курхуьр

Курхуьр (урус. Куркент) — Дагъустан республикадин СтӀал Сулейман райондин чӀехи хуьрерикай сад. «Курхуьруьнсовет»дин административ юкь.

Хуьр Курхуьр урус. Куркент Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Муниципал район СтӀал Сулейман район Хуьруьнсовет «Курхуьруьнсовет» Агьалияр 3011 кас (2002) Миллетар лезгияр Динар сунни - мусурманар Сятдин чӀул UTC+4 Телефондин код +7 87236 Почтунин индекс 368768 Автомобилдин код 05 Код ОКАТО 82 247 850 001 Официал сайт http://www.kurkent.ru

География

Хуьр СтӀал Сулейман райондин кеферда, райондин юкь тир Кьасумхуьрелай 3,4 км кеферни - рагъакӀидай пата, Чирагъ вацӀун чапла къерехда чка кьунвайди я. Мукьвал алай хуьрер: Алкьвадар, Сийидар, Вини СтӀал.

Тарих

Хуьурьз 800 вишелай пара яшар ава. «ЦӀуру Курхуьр» тӀвар алай чкадин юкьван пата архитектурадин имарат - мискӀин ава. ЦӀуру Курхуьруьн мискӀиндилай 250 метр рагъэкъечӀдай пата пӀир авайди я.

Курхуьре 1340 йисуз, юкьван вишйисарин лезги зариятдин классик — зари Куьре Мелик дидедиз хайиди я. Ада, Тамерлана Дагъустандиз вигьинар ийизвай чӀавуз уьмуьр гьалзавай. Зари викӀегьвилелди душманрин аксиниз экъечӀнай, ада халкь хайи Ватан хуьз эверзавай. Хуьряй - хуьруьз къекъвена инсанрин жуьрэт хкаждай патриотвилин шийирар кӀелзавай. Амма гуьгъуьнлай, Тамерландин ксари Куьре Мелик кьуна, адаз регьим авачирвилелди жазаяр ганвай. Халкьдин арада чӀканвай кьисади лугьузвайвал, душманри ам буьркьуь авунай, амма вичин рикӀиз умуд авачирвал агалд тавуна зариди вичин халкьдиз къуллугъ ийиз давамарзавай.

1866 йисалай 1928 йисал кьван Курхуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Кьибле - Табасарандин наибвалдиз талукь тир. Курхуьруьн жемятдин тек сад тир административ юкь тир.

1875 йисуз хуьруь кӀеви цӀай кьунвай. 51 кӀвал лап михьиз канвай, 19 кӀвализ чӀехи зиянар галукьнай. Пулунин жигьетдай галукьай умуми зиян 24 439 рубль туькӀуьрнай. Инсанрин телефвилер галачир, анжах пуд касдиз куникди хьайи херер галукьнай. 1916 йисуз Курхуьре садлагьай мектеб ахъа хьанвай. 1930 йисуз И. В. Сталинан тӀварунихъ галай колхоз арадал гъанвай. Ватандин ЧӀехи дяве чӀавуз фронтдиз 220 курхуьрви рекье гьатнай, абурукай 109 кас женгера кьенвай. Хуьре, дяведин майданда кьейи хуьруьнвияр рикӀел хуьн патал обелиск эцигнавайди я. Хуьр са шумудра чкадай чкадиз куьч жезвай, эхиримжи акьалтӀай куьч хьун 1957 йисуз хьанвай. Гилан Курхуьр алай чкадиз 500 - лай пара хзан куьч хьана ацукьнай. Чилин зурзунрилай кьулухъ, 1966 йисуз курхуьрвийри, СтӀал Сулейман райондин Хъпуьхъ ва ЧӀилихъ суван хуьрерин четинвиле гьатай агьалияр чпин чилериз кьабулнай, ва абуруз кӀвалер эцигиз куьмекар ганай. 1984 йисуз хуьре кьведлагьай мектеб эцигнай.

Агьалияр

Алай чӀавуз хуьре 1107 майишатар гваз 3208 кас яшамиш жезва. Агьалидин вири лезгияр, сунни - мусурманар я. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, хуьре 158 майишатар авай, агьалийрин кьадар 931 кас тир.

Хуьре гуьгъуьнин 13 сихилар ава: Купчияр, Къубалуяр, Ярабар, Дугъанар, Сутаяр, ЦӀарахар, Бирякьар, ЦӀемпӀияр, Фудурар, СикӀер, Гачалар, ШинекӀар, Лакарар.

ИнфратуькӀуьрунар

Хуьр газдив, электричестводив ва цин гунгунив таъмин я. Кьве мектеб, сагърунин амбулатория, улубхана, аялрин бахча, мискӀин ва спортзал кардик ква.

ТӀвар - ван авай ксар

• Курхуьруьнви Мирзебутай (Агъамирзоев Мирзебутай) — лезги шаир.
• Куьре Мелик (1340-1410) — юкьван вишйисарин лезги зари.
• Альдеров Альберт Абдуллаеван хва — биологиядин макитрин (илимрин) доктор, профессор.

ЭлячӀунар

• Курхуьруьн сайт
• СтӀал Сулейман райондин официал сайтуна Курхуьруькай куьруь малуматар