Алкьвадар
Алкьвадар (урус. Алкадар) — Дагъустан республикадин СтӀал Сулейман районда авай хуьр. «Алкьвадар» хуьруьнсоветдин административ юкь.
 Хуьр
|
.svg)
География
дуьзар хъувунХуьр СтӀал Сулейман райондин кеферни — рагъакӀидай пата, райондин юкь тир Кьасумхуьрелай кеферни — рагъакӀидай пата, Кьасумхуьр — Хив авторекьел чка кьунвайди я. Чирагъ вацӀун эрчӀи къерехда ала. Мукьвал алай хуьрер: Сардархуьр, Курхуьр, Векьелар.
Тарих
дуьзар хъувунХуьруьн бине эцигай тарих дуьз малум туш, амма X виш йисуз хуьр авайди тир. Вичин тӀвар хуьруь тахминан 10 — лагьай виш йисуз къачунвайди я.
Хуьрелай 500 м кьибледа, Чирагъ вацӀун эрчӀи къерехда тунвай «ЦӀуру Алкьвадар» хуьр авайди я. И хуьруьн рагъакӀидай къерехда архитектурадин имаратар — капӀ — тӀят ийидай ПӀир ва Рамазанан кӀвалин гъенел алай ПӀир ала.
Хуьр, къецепатан къуватралди шумудни са сеферда барбатӀнавай ва хуьруьнвийри цӀийи чкадал гуьнгуьна кухтазвай тир, и кар тестикьарзавайди ам я хьи, хуьруьн къваларив 30 гектар майданда авай 6 чӀурал дегь чӀаван харапӀаяр амукьнава. 1839 йисуз Абдуллагь-эфендиди хуьре гьуьжре эцигайди тир, 1865 йисуз ада и гьуьжреда вичин хва ва сухта тир — дагъустандин машгьур халкьдин арада чирвилер, илим чукӀурдай кас Гьасан-эфенди Алкьвадаридиз тарсар гузвай. Гуьгъуьнлай и гьуьжре гражданвилин мектебдиз элкъуьрнай.
1866 йисалай 1928 йисал кьван Алкьвадар хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Хъутур - Куьредин наибвалдик акатзавай. Векьелар ва Сийидар хуьрерихъ галаз Векьелрин хуьруьнжемят арадал гъанвай.
Агьалияр
дуьзар хъувунАлай чӀавуз хуьре 325 майишатар гваз 982 кас яшамиш жезва. Агьалидин вири лезгияр, суьнни — мусурманар я. 1886 йисуз хуьре 65 кӀвал авай, агьалийрин кьадар 397 кас тир: 206 итим ва 162 паб.[1]
Килигиз лайихвал авай чкаяр
дуьзар хъувунХуьруьн килигиз лайихвал авай кьилин чкайрикай сад — Алкьвадар Гьасан-Эфендидин музей я. Муькуь килигиз лайих тир чкаяр — архитектурадин имаратар — капӀ — тӀят ийидай пӀир ва Рамазанан кӀвалин гъенел алай ПӀирер я.
ТӀвар-ван авай ксар
дуьзар хъувун- Алкьвадар Абдуллагь эфенди Кьурбаналидин хва — Ярагъ Мегьамедан камаллу сухтайрикай сад хьана. Гьасан эфендидин дах.
- Алкьвадар Гьасан эфенди (1834—1910) — дагъустандин халкьдин арада чирвилер, илим чукӀурдай зурба кас, тариххъан, зари ва 19 виш йисан кьведлагьай паюнин чӀехи алим.
- Абдулкъадир Алкьвадарви — Дагъустандин машгьур алим ва шаир.
- Гьусейнов Абдусалам — советрин ва урусатдин философ, РАН-дин академик, философиядин макитрин (илимрин) доктор, М. В. Ломоносован тӀварунихъ галай МГУ — дин профессор.
- Гьуьсейнов Ибрагьим Келбиханан хва (1935–2014) — машгьур лезги шаир, публицист, драматург ва таржумачи.