КӀварчагъ

КӀварчагъ (урус. Карчаг) — Дагъустан республикадин СтӀал Сулейман райондин чӀехи хуьрерикай сад. «КӀварчагърин» хуьруьнсоветдин административ юкь.

Хуьр КӀварчагъ урус. Карчаг Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Муниципал район СтӀал Сулейман район Хуьруьнсовет «КӀварчагърин» хуьруьнсовет Агьалияр 1600 кас Миллетар лезгияр Динар суьнни - мусурманар Сятдин чӀул UTC+4 Телефондин код +7 87236 Почтунин индекс 368770 Автомобилдин код 05 Код ОКАТО 82 247 835 001

География

Хуьр СтӀал Сулейман райондин кеферда, райондин юкь тир Кьасумхуьрелай 12 км яргъал, иер КӀварчагъ дугунда чка кьунвайди я. Мукьвал алай хуьрер: Зизик, Экен, НуьцӀуьгъ.

Тарих

Инсанар яшамиш хьайи сифте чка, гилан хуьрелай 3 км кеферни — рагъэкъечӀдай пата, кӀунтӀал алай «Къванцин булах» тӀвар алай чка хьанвай. Анлай кьибледнинни — рагъакӀидай патаз, ДакӀар кьулувалдиз куьч хьанвай. Са тӀимил геж, мукьвал алай муькуь кӀунтӀални кӀвалер эцигиз хьанвай. Тийижир себебралди хуьруьн агьалийрин са пай НуьцӀуьгъриз, гьина къенин йикъалди абурун сихилдикай тир «ДакӀар» тӀвар алай сихилдин векилар яшамиш жезва, муькуь пайни Кьибле Лезгистандин КцӀар райондин ДакӀар хуьруьз куьч хьанвай. И чка тӀебиятди туькӀуьрнавай къеле хьиз тир: гьар патай кьвал квай тик гуьнеяр. Аниз анжах са рехъ физвай. А кьакьан чкада инсанар 1957 йисал кьван яшамиш жезвай, адалай кьулухъ хуьруьнэгьлияр кьулухъ КӀварчагъ дугундиз куьч жез эгечӀнай.

КӀварчагъ хуьрелай 2 км кьибле пата, ЛакӀар тӀвар алай чкадин ципӀиц багъарин чилера, чилин кӀвалахар кьиле тухвадайла къванцин сурун гуьмбетар дуьздал акъуднай.

Плантациядин кӀвалахарин береда ина, къеняй куьлуь тӀеквенар авай тум алай ч.э.в XII-XI виш йисариз талукь тир кишпирдин гапур акъатнай, сур ахъа хьанвай.

Хуьре архитектурадин имарат — мавзолей, ва хуьрелай 2 км яргъал, Сиртыч хуьруьз тухузвай рекьел сур авайди я. Хуьрелай 1,5 км кьиблединни — рагъакӀидай пата, фад заманада инсанар яшамиш хьайи «ЦӀуру КӀварчагъ» чка ава. И цӀуру хуьруьн рагъэкъечӀдай пата мискӀин, ва кеферни — рагъакӀидай къерехда «Чувудрин сурар» тӀвар алай сур ава.

XIX виш йисуз КӀварчагъ хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Кьибле - Табасарандин наибвалдиз талукь тир. Зизик, Имамкъулидхуьр ва Экен хуьрерихъ галаз КӀварчагърин хуьруьнжемятдик квай.

Агьалияр

Алай чӀавуз хуьруьн 600 - лай пара майишатар гваз 1600 кьван кас яшамиш жезва. Агьалидин вири лезгияр, суьнни - мусурманар я. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, хуьре 122 майишатар авай, агьалийрин кьадар 754 кас тир. Абурун 253 кас (33,6%) чувудар тир, амайбурни — лезгияр.

ТӀвар-ван авай ксар

• Мегьамедов Даниял Зияудинан хва — кар алакьдай лезги шаир, кхьираг ва чӀугвар.
• Насрулаева Важибат Мирзеагъадин руш — лезги шаир.
• Селимов Салигь Селиман хва — лезги шаир ва композитор.

ЭлячӀунар

• СтӀал Сулейман райондин официал сайтуна КӀварчагъ хуьруькай куьруь малуматар