Ставрополдин край

(Ставропольдин край-кай рахкъурнава )
Урусатдин пайдах Урусатдин Федерациядин субъект

Ставрополдин край
урусСтавропольский край

Ставрополиедин пайдах Ставрополиедин герб
Ставрополиедин пайдах Ставрополиедин герб
Урусат Федерациядин картадал Ставрополдин край

Кьилин шегьер

Ставрополь

Майдан

45-й

- Вири
- % цин винел патан

66 160 км²
0,6

Агьалияр

15-й

- Вири санлай
- Къалинвал

2 801 597 (2016)

42.35/км²

РВБ

31-й

- Вири, гилан къиметрив
- Агьалидин са касдал къвезвай

541,2 млрд ман. (2014)

193,5 агъз. ман.

Федерал округ

Кеферпатан Къавкъаздин

Экономикадин район

Кеферпатан Къавкъаздин

Гьукуматдин чӀал

урус чӀал

Губернатор

Владимир Владимиров

Думадин председатель

Геннадий Ягубов

Код ОКАТО

07

УФ субъектдин код

26
Код ISO 3166-2 RU-STA

Сятдин чӀул

MSK (UTC+4)

Официал сайт:

stavkray.ru

Ставрополдин край, гьакӀни Ставрополие (урусСтавропольский край, Ставрополье) — Урусатдин Федерациядин субъект, Кеферпатан Къавкъаздин федерал округдик акатзава.

Кьилин шегьер — Ставрополь я.

География дуьзар хъувун

Ставрополдин край ЧӀехи Къавкъаздин кеферпатан хушал ва Виликпатан Къавкъаздин юкьван пата ала.

Краснодардин край, Ростов вилаят, Калмыкия, Дагъустан, Чечня, Кеферпатан Осетия, Къарачай-Черкесия ва Къабарда-Балкъар Республика хьтин субъектрихъ галаз са сергьятра ава.

Ятар дуьзар хъувун

Крайда авай чӀехи вацӀар: КубаньКумаМалка, ПодкумокЗолка, Калаус, Егорлык, Большой Зеленчук, Кура, Маныч ва мсб. Вирер: Тамбукан вир (дарман-кьарадин вир я), Маныч-Гудило вир, Цаган-Хак вир, Сенгилеев цин гьамбархана, Кравцово вир ва мсб.

Тарих дуьзар хъувун

1936 йисан 15 декабрьдиз Кеферпатан-Къавкъаздин крайдин къеняй Дагъустандин АССР, Къабарда-Балкъар АССР, Кеферпатан Осетиядин АССР, Чечен-Ингуш АССР акъудайдалай кьулухъ адан сергьятар къенин Ставрополь крайдин сергьятриз мукьва хьанай ва кьилин шегьер Ворошиловскдиз тухванай. 1937 йисуз Серго Орджоникидзедин гьуьрметдай крайдин тӀвар Орджоникидзедиз дегишарнай.

1938 йисуз крайдиз Дагъустандин АССР-дин вад кеферпатан районар вуганай (Ачикулак, Къаранугъай, Къаясу, Кизляр ва Шелковской районар). И районрикай Кеферпатан-Къавкъаздин крайда Кизлярдин автономиядин округ арадал гъанай, адан кьилин шегьер Кизляр тир.

1943 йисан 12 январьдиз СССР-дин Вини Кьилин Советдин Президиумдин къарардалди крайдин кьилин шегьер тир Ворошиловскдин тӀвар Ставрополдиз дегишарнай, крайдин Орджоникидзе тӀварни Ставрополдин крайдиз дегишарнай.

1943 йисан 27 декабрьдиз терг авунвай Калмыкиядин АССР-дин Приютненский район Ставрополдин крайдиз вуганай.

1944 йисан мартдиз Чечен-Ингуш АССР терг авурдалай кьулухъ Грозныйдин вилаят арадал гъанай ва адан составдик терг авур Кизляр округдин вири районар кутунай.

1952 йисан январь вацра Ставрополь крайдиз Астрахань вилаятдин Степновский район вуганай ва адан тӀвар Степной райондиз дегишарнай.

1955 йисан мартдиз СССР-дин Вини Кьилин Советдин Президиумдин къарардалди Ставрополь крайдик Гуржистандин ССР-дин Клухор район кутунай.

1957 йисуз Ставрополь крайдин къене Калмыкиядин Автономиядин вилаят ва Къарачай-Черкесиядин АВ арадал гъанай. Калмыкиядин АВ-дин составдик Степной ва Черноземельский районар кутунай, Къарачай-Черкесиядин АВ-дикни Зеленчук, Къарачай ва Усть-Джегутай районар кутунай.

1958 йисан июль вацра Калмыкиядин АВ Калмыкиядин АССР-диз дегишарнай ва Ставрополдин крайдин къеняй акъуднай.

1991 йисан 3 июльдиз Ставрополдин крайдин составдикай Къарачай-Черкесиядин АВ акъатнай ва Къарачай-Черкесиядин ССР-диз элкъвенай.

Агьалияр дуьзар хъувун

Росстатди гайи малуматриз килигна 2016 йисуз Ставрополдин крайдин агьалидин кьадар — 2 801 597 кас тир. Са квадратдин километрдиз къвезвай агьалидин кьадар (агьалидин чуькьуьнвал) — 42,35 кас/км² я (2016 йис). Агьалидин 58,25 % шегьервияр я (2016 йис).

1995 йисалай 2012 йисалди субъектдин агьалидин кьадар йисандавай тӀимил жезвай, амма 2012 йисуз садлагьай сеферда агьалияр гзаф хьунин коэффициент 0,5-дав агакьнай.

Миллетар дуьзар хъувун

Ставрополдин крайдин агьалидин чӀехи пай урусри тешкилзава. ГьакӀни ина эрменийрин, даргийрин, украинрин ва грекрин чӀехи жемиятар ава. Сувун районра къарачайри ва абазинри уьмуьр ийизва.

Миллет 2002 йисуз кьадар[1] 2010 йисуз кьадар[2][3]
Урусар 2 231 759 2 232 153
Эрменияр 149 249 161 324
Даргияр 40 218 49 302
Грекар 34 078 33 573
Цыганар 19 094 30 879
Украинар 45 892 30 373
Нугъаяр 20 680 22 006
Кьажарар 15 069 17 800
Къарачаяр 15 146 15 598
Туркменар 13 937 15 048
Чеченар 13 208 11 980
Татарар 12 988 11 795
Туьрквер 7 484 10 419
Аварар 7 167 9 009
Къабардаяр 6 619 7 993
Осетинар 7 772 7 988
Лезгияр 6 558 7 900
Гуржияр 8 764 7 526
Белорусар 11 343 7 104
Табасаранар 5 477 6 951
Кореяр 7 095 6 759
Къумукьар 5 744 5 639
Немецар 8 047 5 288
Абазинар 3 300 3 646
Езидар 2 417 3 348
Яхулар 2 561 2 644
Узбекар 1 210 2 615
Черкесар 2 097 2 326
Чувудар 2 925 2 320
Ингушар 1 751 2 227
Къазахар 1 779 1 861
Курдар 1 259 1 790
Молдаванар 2 112 1 758
Агъулар 1 476 1 715
Рутулар 937 1 339
Мордва 1 946 1 250
Чувашар 1 404 1 081
Миллет къалур тавунайбур 11 26 855

Администрациядин паюнар дуьзар хъувун

Крайдик 26 районар, 19 шегьерар ва 7 курортдин посёлокар акатзава.

Районар:

  1. Александровский район
  2. Андроповский район
  3. Апанасенковский район
  4. Арзгирский район
  5. Благодарненский район
  6. Будённовский район
  7. Георгиевский район
  8. Грачёвский район
  9. Изобильненский район
  10. Ипатовский район
  11. Кировский район
  12. Кочубеевский район
  13. Красногвардейский район
  14. Курский район
  15. Левокумский район
  16. Минераловодский район
  17. Нефтекумский район
  18. Новоалександровский район
  19. Новоселицкий район
  20. Петровский район
  21. Предгорный район
  22. Советский район
  23. Степновский район
  24. Труновский район
  25. Туркменский район
  26. Шпаковский район

Шегьерар:

Шегьерар Агьалияр
1 Ставрополь   429 571
2 Пятигорск 145 448
3 Кисловодск 129 993
4 Невинномысск   117 891
5 Ессентуки   105 881
6 Михайловск   85 387
7 Мин Воды 75 620
8 Георгиевск 69 944
9 Будённовск 62 964
10 Изобильный 38 409

Вини дережадин чирвилерин идараяр дуьзар хъувун

  • Кеферпатан-Къавкъаздин федерал университет
  • Пятигорскдин гьукуматдин университет
  • Невинномысскдин экономикадин, идара авунин ва ихтияррин институт
  • Ставрополдин гьукуматдин аграрвилин университет
  • Ставрополдин гьукуматдин медицинадин университет
  • Ставрополдин идара авунин университет
  • Къавкъаздин халкьарин дуствилин институт
  • Ставрополдин коммерциядин социал институт
  • Пятигорскдин медицинадинни-фармацевтикадин институт

Курортар дуьзар хъувун

Къавкъаздин Минерал Ятар — Урусатдин Федерацияда виридалайни чӀехи курортдин регионрикай сад я. Ина авай дарман-ятарин ва кьарадин кьадардиз ва жуьреба-жуьревилиз килигна и региондиз вири Евразияда тай авач.

Нарзан цин сагъардай къуват чкадин миллетриз дегь чӀаварилай чир я. Черкес чӀалан Нарт-санэ гафуникай арадал атанвай Нарзан гафуни кьегьалрин яд мана гузва.

Курорт-шегьеррин ва сагъардай санаторийрин кьадардиз килигна Ставрополдин край Урусадин кӀвенкӀведавай субъектрикай сад я.

Баянар дуьзар хъувун

ЭлячӀунар дуьзар хъувун

Шаблон:Ставрополдин край