КцӀар

КцӀар (азер. Qusar) — Азербайжан республикадин КцӀар районда авай шегьер. Райондин администрациядин юкь я.

Шегьер КцӀар Герб Герб Уьлкве АзербайжанАзербайжан Регион Къуба-Хъачмаздин экономикадин регионКъуба-Хъачмаздин экономикадин регион Муниципал район КцӀар район‎ Статус 1938 йисуз шегьердин статус къачунва Агьалияр ↗ 17 500 кас (2013) Миллетар лезгияр, азербайжанар Динар суни - мусурманар Сятдин чӀул UTC+4, +5 Телефондин код +994 23 Почтунин индекс AZ 3800 Автомобилдин код 38 Хуьруьн шикилар Azerbaijanphoto Космосдай акунар Google Map КцӀар Баку

ТӀварцӀикай

КцӀар тӀварцӀин арадал атуникай чара-чара тарихдарри шумудни са баянар гузва. Виридалайни машгьур версиядив кьурвал, КцӀар гаф урус чӀалан Гусар, яни кьушунрин жуьредикай сад тир «балкӀандал алай аскер» гафуникай арадал атана. Идан себеб, Урусатдин Империядин чӀавуз КцӀар шегьерда урусрин балкӀанрал алай аскеррин кьушунрин кӀеретӀар авай.

Муькуь алимрин фикирдалди, КцӀар гаф «гъуц», «кьве сур» (кьисадив кьурвал, са мус ятӀа ина кьве лезгидин арада къал акъатнай, абуру сада сад яна кьинай, ахпа абур кьведни ина кучуднай), «ксар» (дегь алпандин тайифадин тӀвар) гафарикай арадал атанвайди мумкин я.

География

Шегьер КцӀар райондин кьибле пата, Къуба райондихъ галаз сергьятдал, КцӀар вацӀун кьерел, Баку шегьердилай 180 км яргъал ала. КцӀарин къвалав Фиалка тӀвар алай вир гала.

Агьалияр

Йисариз килигна шегьердин агьалийрин кьадар:

Йис	1926	1939	1959	1970	1979	2009	2013
Агьалияр	2 996	↗ 4 329	↗ 7 366	↗ 11 144	↗ 12 017	↗ 16 466	↗ 17 500

Урусатдин, СССР-дин ва Азербайжандин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматриз килигна КцӀар шегьердин миллетрин состав.

Йис	1926	1939	1959	1970	1979
лезгияр	430 (14,4 %)	↗2 104 (48,6 %)	↗ 4 804 (65,2 %)	↗8 257 (74,1 %)	↗9 610 (80 %)
азербайжанар	628 (21 %)	↗826 (19,1 %)	↗956 (13 %)	↗1 413 (12,7 %)	↗1 444 (12 %)
урусар/ украинар	1 634 (54,6 %)	↘ 1 034 (23,9 %)	↗ 1 050 (14,3 %)	↘973 (8,7 %)	↘585 (4,9 %)
чувудар	120 (4 %)	↗241 (5,6 %)	↘230 (3,1 %)	↗313 (2,8 %)	↘173 (1,4 %)
вири	↗2 996 (100 %)	↗4 329 (100 %)	↗7 366 (100 %)	↗11 144 (100 %)	↗12 017 (100 %)

Экономика

Шегьерда консерврин, некӀедин ва асфальт гьазурзавай заводар кардик ква.

Культура ва чирвилер

1998 йисуз КцӀара Гьукуматдин лезги драмадин театр ахъайнай.

2006 йисуз шегьерда 6 юкьван чирвилерин мектебар кӀвалахзавай, абурукай сад азербайжан вадни урус мектебар тир. Идалайни гъейри, шегьерда мектебдилай вилик гьазурвилер гудай чирвилерин идара, Азербайжандин Гьукуматдин Педагогикадин Колледж кардик ква. Колледжда азербайжан чӀалан, ингилис чӀалан ва литературадин муаллимар ва гьакӀни сифте кьилин мектебрин муаллимар гьазурзава.

ТӀвар-ван авай ксар

• Аскеров Гьилал — лезги шаир ва журналист.
• Ризванов Ризван Забитан хва — машгьур лезги шаир, тариххъан ва таржумахъан.
• Эфендиев Ярмет Яверан хва — лезги шаир ва кхьираг.

Литература

• М. М. Ихилов «Народы лезгинской группы» Архивация 2 апрель 2015 йисан.

ЭлячӀунар

• КцӀарин сайтунал шегьердин тарихдикай малуматар