Кизляр район
Кизляр район (урус. Кизлярский район) — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин район.
Муниципалитетдин район
 Дагъустандин картадал Кизляр район
|
Администрациядин юкь — Кизляр шегьер я.
География
дуьзар хъувунРайон Дагъустан Республикадин кефер пата, Каспи гьуьлуьн къерехдал ала. Кефер пата Тарумовка, кьибле пата Бабаюрт районрихъ галаз ва рагъакӀидай пата Чечня Республикадихъ галаз са сергьятра ава.
Кизляр райондин чилер Каспи гьуьлуьн кьулувилел, Терек вацӀун сивел ала. Гьавилияй инин ландшафтдиз чуьлер, векьин чкаяр, уьленар ва шуьрекат чилер хас я.
Райондин чилерин майдан — 3 047 км² я.
Тарих
дуьзар хъувунКизляр райондин бине 1920 йисуз кутунай. 1938-й йисалай 1944-й йисал кьван район Орджоникидзе крайдин Кизляр округ тир. 1944-й йисалай 1957-й йисал кьван район Грозный вилаятдин составдик квай. 1957 йисан 9 январьда район Дагъустандин АССР-див вуганвай.
Агьалияр
дуьзар хъувунЙисариз килигна Кизляр райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика:
| Йис | 2002 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
| Агьалияр | 57 748 [1] | ↗ 67 733 [2] | ↗ 68 027 [3] | ↗ 68 892 [4] | ↗ 70 200 [5] | ↗ 71 121 [6] |
Кизляр районда урусрин ва терекдин казакрин кьадар 1959 йисан 78,6 % (16 471 кас) кьадардилай 2002 йисан 19,01 %-дал кьван (10 907 кас) агъуз хьанвай, амма Дагъустандин суван районрай куьч хьана атанвай сувавийрин кьадар 1959-2002 йисарин арада агьадихъ галайвал дегиш хьанвай: аварар — 4,0 %-дилай (862 кас) — 39,67 %-дал кьван (22 907 кас), даргияр — 0,8 %-дилай (165 кас) — 17,47 %-дал кьван (10 091 кас), лезгияр — 0,01 %-дилай (3 кас) — 3,71 %-дал кьван (2 142 кас), яхулар — 0,1 %-дилай — 3,55 %-дал кьван (2 052 кас). Къунши халкьар тир къумукьринни ногъайрин кьадарни 1959-2002 йисарин арада пара агъуз хьанвай: къумукьар — 8,3 %-дилай (1 786 кас) — 6,5 %-дал кьван (3 754 кас), ногъаяр — 2,0 %-дилай (422 кас) — 1,5 %-дал кьван (868 кас).
2002 йисан Вири Урусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматриз килигна, Кизляр райондин миллетрин сиягь [7]:
| Халкь | Кьадар, кас |
Пай вири агьалидикай, % |
|---|---|---|
| аварар | 22 907 | 39,67 % |
| • аварар | 38,39 | 76,34 % |
| • дидояр | 690 | 1,19 % |
| • гинухар | 45 | 0,08 % |
| урусар | 10 907 | 19,01 % |
| даргияр | 10 091 | 17,47 % |
| нугъаяр | 3 754 | 6,50 % |
| лезгияр | 2 142 | 3,71 % |
| яхулар | 2 052 | 3,55 % |
| азербайжанар | 1 506 | 2,61 % |
| къумукьар | 868 | 1,50 % |
| рутулар | 862 | 1,49 % |
| табасаранар | 813 | 1,41 % |
| цӀахурар | 535 | 0,93 % |
| чеченар | 516 | 0,89 % |
| агъулар | 159 | 0,28 % |
| муькуьбур | 566 | 0,98 % |
| вири санлай | 57 748 | 100,00 % |
Администрациядин паюнар
дуьзар хъувунРайондик 22 муниципалитетдин образование (хуьруьнсоветар) акатзава [8].
Кизляр райондин хуьруьнсоветар ва абурук акатзавай хуьрер, (къалин шрифтдив администрациярин юкьвар къалурнава);
- «Аверьяновка» хуьруьнсовет — Аверьяновка ва Ефимовка
- «Александрийский» хуьруьнсовет — Александрийская ва Сангиши
- «Большая Арешевка» хуьруьнсовет — Большая Арешевка, Макаровское, Имени Калинина ва Красное
- «Большебредихинский» хуьруьнсовет — Большебредихинское, Имени Карла Маркса ва Малое Козыревское
- «Большезадоевский» хуьруьнсовет — Большезадоевское, Малая Задоевка, Мулла-Али, Новогладовка, Бурумбай ва Персидское
- «Брянск» хуьруьнсовет — Брянск, Новый Чечень ва Брянский рыбзавод
- «Вперёд» хуьруьнсовет — Вперёд ва Заря Коммуны
- «Кардоновка» хуьруьнсовет — Кардоновка, Дагестанское, Некрасовка, Новонадеждовка, Кохановское
- «Кизляр» хуьруьнсовет — Юбилейное, Пригородное, Новое, Мирное, Советское, Школьное, Пролетарское, Октябрьское ва Дальнее
- «Косякино» хуьруьнсовет — Косякино, Бондареновское, Михеевское, Первомайское ва Первокизлярское
- «Крайновка» хуьруьнсовет — Крайновка, Мангулаул, Коллективизатор, Судоремонтная Техническая Станция, Лопуховка, Ново-Теречное, Суюткино, Красный Рыбак, Новый Бахтемир ва Старо-Теречное
- «Красноармейский» хуьруьнсовет — Имени Жданова, Красный Восход, Имени Шаумяна, Рыбалко, Заречное, Опытное поле
- «Малая Арешевка» хуьруьнсовет — Малая Арешевка, Керликент ва Выше-Таловка
- «Новокохановский» хуьруьнсовет — Новокохановское, Краснооктябрьское, Новомонастырское, Новокрестьяновское ва Степное
- «Новая Серебряковка» хуьруьнсовет — Новая Серебряковка ва Грузинское
- «Огузер» хуьруьнсовет — Огузер
- «Тушиловка» хуьруьнсовет — Тушиловка
- «Цветковка» хуьруьнсовет — Цветковка, Серебряковка ва Виноградное
- «Черняевка» хуьруьнсовет — Черняевка, Украинское, Сар-Сар, Большекозыревское, Нововладимирское, Курдюковское ва ПМК-5
- «Южное» хуьруьнсовет — Южное, Речное ва Имени Кирова
- «Ясная Поляна» хуьруьнсовет — Ясная Поляна, Кенафный Завод ва Хуцеевка
Баянар
дуьзар хъувун- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2002 г. Архивация 31 январь 2022 йисан.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2011 г.
- ↑ 35. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2012 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 г. Архивация 7 апрель 2014 йисан.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Республики Дагестан по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г. Архивация 5 март 2016 йисан.
- ↑ Дагъустандин миллетрин состав. 2002
- ↑ Закон Республики Дагестан от 13.01.2005 № 6 «О статусе и границах муниципальных образований Республики Дагестан»
ЭлячӀунар
дуьзар хъувун- Дагъустан Республикадин президентдин сайтуна Кизляр райондикай малуматар Архивация 7 сентябрь 2021 йисан.