Абилов Магьмуд Абдулрзадин хва

Абилрин Магьмуд Абдулрзадин хва (1898 йисан 15 сентябрь, КцӀар район, КӀурхуьр — 1972 йис) — Лезги миллетдин векил тир генерал-майор (1945).

генерал-майор
Абилов Магьмуд Абдулрзадин хва
Хайи тарих:	15 сентябрь 1898
Хайи чка:	Урусатдин Империя, Бакудин губерния, Къубадин уезд, КӀурхуьр (гилан КцӀар район)
Кьиникьин тарих:	2 январь 1972
Гражданвал:	СССР
Кьушунрин жуьре:	ях кьушунар
Къуллугъдин йисар:	1920 - 1955
ТӀвар:	генерал-майор
Дявеяр/женгер:	Советдинни-грузиядин дяве, Ватандин ЧӀехи дяве
Пишкешарни премияяр:	Яру Пайдахдин орден Яру Пайдахдин орден Яру Пайдахдин орден Яру Пайдахдин орден Яру Пайдахдин орден II дережадин Суворован Орден II дережадин Кутузован орден Богдан Хмелницкийдин II дережадин орден Орден «Яру Гъед» Шаблон:Яру Армиядин Лежберрини КӀвалахдаррин партиядин XX йис

Генерал-майор Магьмуд Абилован тӀвар дуьньядин машгьур генералрин сиягьда гьатнава. Ватандин ЧӀехи дяведа дивизиядиз регьбервал гайи ада дявевилин тактикадиз гзаф цӀийивилер гъанай.

Биография

Лезгийрин кьегьал хва Магьмуд Абдулрзадин хва Абилов 1898 йисуз Кьиблепатан Лезгистандин КцӀар райондин КӀурхуьре дидедиз хьана. Ялама станциядал алай мектебда кӀелзавай, амма 1915 йисуз адан дахдин ва 1917 йисуз — дидедин кьиникьин себебдилай адавай мектеб куьтягьиз хьанач. Буба кьейидилай кьулухъ ам Ялама ракьун — рекьин станциядал кӀвалахиз хьанвай.

Дявевилин къуллугъдал

1920 йисуз Бакуда Яру Армиядин жергейрик экечӀай Магьмуда уьмуьрдин эхирдалди ватандиз къуллугъна. 1921 йисуз Бакуда дявевилин мектеб акьалтӀарай ам къуллугъ авун патал Урусатдиз ракъурнай. Са вахтунда и алакьунар авай жегьил Нижний Новгороддин 17-й дивизиядин 49-й полкунин ротадин командирвиле тайинарнай, 1922 йисалай М. Абилова Азербайжандин 77-й дивизияда къуллугъна. 1929—1930 йисара ам Тбилиси шегьердин дявевилин мектебдин курсант, анаг кӀелна куьтягьайла ротадин командир тир. 1937 уз Бакудиз хтай Магьмудаз Жемшид Нахчиванский, Самедбег Мегьмандаров, Али-Агъа Шихлинский ва Гамбай Везиров хьтин сейли военныйрихъ галаз санал кӀвалахун кьисмет хьана.

1938 йисуз вини дережадин офицервилин курс акьалтӀарай Магьмуд Абиловал Дальний Востокдин Дявевилин Округдин стрелковый корпусдин бригададин разведкадин частунин командирвал ихтибарна. И частуни Япон гьуьлуьн къерехда японрин самурайрихъ галаз женгера кьегьалвилер къалурна.

М. Абилова Ватандин ЧӀехи дяведин тарихдин зурба чинар кхьена. 1939—1941 йисара М. Абилов дивизиядин командирдин заместителвиле тайинарна. Инай ам кӀелун патал Москвадиз, Яру Армиядин Кьилин Штабдин Академиядиз ракъурна. Академия акьалтӀарайла адаз Сибирдин Дявевилин Округдин 146-стрелковый бригададин командирвал тагькимарна. 1942—1943 йисара Лычково-Белый Бордин патав дяведиз гьазур хьайи адан бригадади душмандин сенгерар кьиляй-кьилди чукӀурна, фашистриз Ленинграддиз гьахьдай мумкинвал ганач. Идалай гуъгъуьниз М. Абилова Калуга шегьерда 146-й бригададин бинедал алаз 70-й дивизия туькӀуьрна ва Москва хуьн патал кьиле фейи женгера иштиракна. Адан дивизияди 300-елай гзаф хуьрерни шегьерар фашистрин пацукай хкудна. Десна вацӀун кьерел кьиле фейи къати женгера полковник М. Абилова кьегьялвилинни тешкилвилин чешне къалурна. 1944 йисан мартдилай ада 70-й дивизиядиз регьбервал гана ва гуьгъуьнлай ам II Белорусиядин Фронтдин 250-й Бобруйск дивизиядин командирвиле тайинарна. Адан регьбервилик кваз и дивизия 1944 йисан 22 июндиз фашистрин «Меркез» группировка чукӀурун патал къати женгерив эгечӀна. Дивизияди Белорусиядин вишералди шегьерар ва хуьрер душмандикай азад авуна. Польшадин сергьятар элячӀна, инай фашистар чукурдалай гуьгъуьниз дивизия РагъэкъечӀдай Пруссиядиз гьахьна.

1945 йисан 20 апрелдиз СССР-дин Халкьдин Комиссаррин Советдин къарардалди М. Абиловаз генерал-майордин чин гана. Гьа йисан 7 майдиз М. Абилован кьушунди Эльба вацӀун къерехар фашистрикай михьна ва адан яракьвилин къуватар союзникрин кьушунрихъ галаз гьалтна. Германиядин Бранденбург шегьерда кьиле фейи дяведа къалурай кьегьалвилерай генерал-майор М. Абилов Америкадин «Легион-оф-мерит» ордендиз лайихвилер аваз хьана. Америкадин Президент Гарри Трумена Магьмудаз ракъурай чар дуьньядин басмадин органри сад лагьай чинра басма авуна.

«Лацу кӀвал», Вашингтон:

Яру Армиядин 250-й дивизиядин командир, генерал-майор Магьмуд Абилова 1943 йисан августдилай 1945 йисан майдал кьван кьиле фейи женгера ва чуьлда дяведин везифаяр кьилиз акъудун патал гьерекатар алакъаламишунин карда лугьуз тежедай хьтин чӀехи алакьунар къалурна. Адан регьбервилик квай дивизияди Десна вацӀал вегьена ва муькуь йисуз Нарев вацӀун рагъакӀидай кьер кьуна. Идалай кьулухъ ада РагъэкъечӀдай Пруссия галайнихъ гьерекат авуна, душмандин чӀехи группаяр барбатӀна, Берлиндив агакьна. Ам даим вичин дивизиядин кӀвенкӀве хьана ва рагъакӀидай патан сюзникрихъ галаз гъалибвилин гьалтун гьазурайбурукай сад хьана. Генерал Абилован кьегьалвилери ва къалурай гьунарри Европада санал операцияр тухунин кардик чӀехи пай кутуна. АСШ-дин Президент Гарри Трумен.

1946 йисан июлдиз Советрин Яракьвилин Къуватрин кьадар тӀимиларунихъ галаз алакъалу яз маса дивизияр хьиз Бобруйск дивизияни чукӀурна. М. Абилова Белорусиядин Дявевилин Округдин 96-й бригададин командирдин заместителвиле, гуъгъуьнлай 28-й Армиядин 41-й корпусдин командирдин заместителвиле къуллугъ авуна.

1951 йисуз генерал-майор М. Абилов Ворошилован тӀварунихъ галай Дявевилин Академиядиз ракъурна. 1954 йисуз инаг акьалтӀарай ам 216-й дивизиядин командирвиле тайинарна. 1955 йисан 13 декабрьдиз Хуьнуьхин министерстводин къарардив отставкадиз экъечӀнай Магьмуд Абилова вичин уьмуьрдин эхирдалди жегьил несил ватанпересвилин руьгьда тербия авунин карда иштиракна. Ватандиз ва халкьдиз къуллугъ авунин рекьяй чешне къалурай М. Абилов Ленинан ордендиз, вад «Яру Пайдах» ордендиз, II дережадин Суворован ва II дережадин Кутузован орденриз, Богдан Хмелницкийдин ордендиз, «Яру Гъед» ордендиз, Польша Республикадин «Виртути-Миллитари» ордендиз ва гзаф медалриз лайихвилер аваз хьанай.

М. Абилов 1972 йисан 2 январдиз рагьметдиз фена. Ам Бакудин «Фехри Хиябанда» кучукна.

РикӀел хуьн патал

1998 йисуз генерал-майор Магьмуд Абилован 100 — йисан юбилей гегьеншдиз къейд авуна. КцӀар шегьердин майдандал адан гуьмбет хкажна ва гьа майдандиз генералдин тӀвар гана.

Пишкешар

Къуллугъ ийизвай чӀавуз Магьмуд Абилова къачунвай пишкешар:

• Ленинан Орден;
• Вад Яру Пайдахдин орденар — 14.02.1943, 10.1944, 3.11.1944, 10.02.1945,…
• 2-й дережадин Суворован Орден — 15.04.1945
• 2-й дережадин Кутузован Орден — 28.09.1943
• 2-й дережадин Богдан Хмелницкийдин орден — 29.05.1945
• «Яру Гъед» Орден;
• Медаль «Яру Армиядин Лежберрини КӀвалахдаррин партиядин XX йис» — 1938
• Муькуь медалар.
• ПХР-дин ва АСШ-дин орденар;

ЭлячӀунар

• Абилов Махмуд Абдулрза оглу Архивация 15 май 2010 йисан.
• А.-М. Бабаев. Славный боевой путь генерала Махмуда Абилова (К 110-летию со дня рождения)