Митаги

Митаги (ЦӀуру Митаги) (урус. Митаги) — Дагъустан республикадин Дербент районда авай хуьр. «Митаги» хуьруьнсоветдин юкь ва сад тир хуьр я.

Хуьр Митаги урус. Митаги Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Муниципал район Дербент район Хуьруьнсовет «Митаги» Виликан тӀварар Ваклар Майдан 10,7 км² ЯШЧдин кьакьанвал гьуьлуьн дережадилай 487 м Агьалияр ▲651 кас (2010) Миллетар азербайжанар (татар) Динар суни мусурманар Сятдин чӀул UTC+4 Телефондин код +7 87262 Почтунин индекс 368670 Автомобилдин код 05 Код ОКАТО 82 220 000 012

1921 йисалай эгечӀна хуьруьнсоветдин юкь я .

География

Хуьр Дагъустан Республикадин кьибледа, Дербент райондин юкьван пата, Дербент шегьердилай 17 км кьиблединни - рагъакӀидай пата, Кундагьар сувал ала.

Фауна

Митаги хуьруьн тамарин фауна, къабан (хуг), лелев (чаггал), сикӀ (туьлки), жанавур (джэнэвэ), барсук (пусуруг), къуьр (хагуш), хаз (деле), чӀуру кац (эвшэ назу), мирг (джейран), кьуьгъуьр (джеджуь) хьтин гьайванри туькӀуьрзава.

Флора

Хуьруьн флора чара-чара микрозуларикай ибарат я. Тамун микрозулуна, гийин тар (велес), цуцун тар (денде), гьверши тарарин пуд жуьре (гейгаб), мегъуьн тар (палут), пипин тар (пип), къарагъаж тар (сийе да), лиана (гура), лацу къавах (гаваг), тис (зэрнаб) хьтин тарар гьалтзава.

Валар хьтин набататрикай Митагида гуьгъуьнин жуьреяр хкягъиз жеда: чӀухлумпӀрин тар (шуш гэлья), жикӀид вал (ковхарек), инид тар (зару), кицик тар (эзгил), алучадин тар (элюче). Векьин чкайрилай гъейри, митагивийрин мулкарал ихьтин вал-тарар кефер пата авай Кемах хуьрел кьван экӀя хьанва. ГъвечӀи тамара виридалайни пара гьалтзавайди яру ва лацу чумалдин тарар я (зугал). Ина гьакӀни, чуьхверрин (хугил) ва ичерин (джире сиб) чӀуран сортар гьалтзава. И чилерал виридалайни фад-фад гьалтзавай валарикай сад мереяр (тутмиш) гьисаб авуртӀани жеда. Халкьдин арада «гура» лугьудай къереяр (чӀуран ципицӀар) ина лацу ва чӀулав жуьрейра ава. Цил авачир емишрин тарарин арадай хтун тарцин (дамбул) тӀвар кьаз жеда.

Хуьруьн къваларив, цурун пешер (туршенг), кацин пац (пай назу), лам (джимджилим), чӀуран чичӀек (гендене), эвеликар (гьандалу), чӀуру шивит (джалами), вергер (гезне), пурнияр (пурна) хьтин тӀуьниз виже къведай хъчар акваз жеда.

Тарих

Вилик Митаги татрин хуьр тир, гуьгъуьнлай абурун вири азербайжанарихъ ассимиляция хьана гила чеб азербайжанар хьиз кьатӀунвайди я.

XIX виш йисуз Митаги хуьр вири Къайтагъ-Табасаран округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Къайтагъ-Табасаран округдин Кеферпатан-Табасаран наибвалдиз талукь тир. Мугарты хуьруьхъ галаз Мугарты хуьруьнжемятдик акатзавай.

Агьалияр

2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 552 касди уьмуьр гьалзавай . 2010 йисан малуматриз килигна, хуьруьн агьалияр 651 касди туькӀуьрзавай .

Официал статистикадиз килигна хуьруьн агьалияр азербайжанар хьиз къейд авунвайди я, вири суни мусурманар я. Амма абурун вири сад-садахъ галаз рахуна цӀап чӀалаз элячӀнавай ва совет бередин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайра азербайжанар хьиз гьисабдиз къачунвай , тарихдин къене ассимиляция хьана азербайжанариз элкъвенвай татар я.

1886 йисан Урусат Империядин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, Митаги хуьруьн агьалияр 769 кас яз вири татар тир .

ЧӀал

ЦӀап чӀалахъ галаз санал, митагивийри сад-садахъ галаз яшайишдин дережада рахаз чпин тарихдин иран нугъат (тат чӀаланни цӀап чӀалан акахьун) хвенвайди я. Амма цӀап чӀалан паталай чуькьвена арадай акъудунин себебдилай, ам къвез - къвез терг жезва.

Халкьдин кеспияр

Гамар хрунвал ва ругъунар цун.

ТӀвар-ван авай хуьруьнвияр

• Сиражутдин Нурмагомедов (1925—2005) — хуьруьн майишатдин крара СССРдин Гьукуматдин премиядин лауреат.

ЭлячӀунар

• Фэхрэддин Орудж Гэрибсэс, "Очерки истории Митаги" Архивация 28 октябрь 2012 йисан.
• Люди на горе(кьейи элячӀун)
• Дербентский район >> Митаги