КьепӀир Къазмаяр
КьепӀир Къазмаяр (урус. Кабир-Казмаляр) — Дагъустан республикадин Мегьарамдхуьруьн районда авай, «КьепӀир Къазмайрин» хуьруьнсоветдик акатзавай хуьр. Хуьруьнсоветдин администрациядин юкь я.
 Хуьр
|
.svg)
География
дуьзар хъувунХуьр Мегьарамдхуьруьн райондин кьиблединни-рагъэкъечӀдай пата, Азербайжандихъ галаз сергьятдин мукьвал, Самур вацӀун эрчӀи кьерел, райондин юкь тир Мегьарамдхуьрелай 22,3 км яргъал, Каспи гьуьлелай 16 км яргъал ала. КьепӀир Къазмаяр, Кучун Къазмаяр ва ГазардкӀам Къазмаяр хуьрер сад-садахъ гилиг хьана сад хьанвайди я. Хуьруьн чилерин майдан — 29 км² я.
Тарих
дуьзар хъувунКьепӀир Къазмайрин тарих вичин бинедин КьепӀир хуьруьхъ галкӀанва.
Хуьруьн бине, 1878 йисалай 1930 йисал кьван Кьурагь райондин суван КьепӀир хуьряй арандиз куьч хьанвай эгьлийри кутунай. КьепӀир Къазмайрилай гъейри, кьепӀирвийри Ярукьвалар хуьрни арадал гъанвай. 1966 йисан чукӀурдай чилин зурзунрилай кьулухъ иниз Кьурагь райондин Хуьрехуьруьн са пай куьч хьанвай. Гила хуьре кьепӀирвийрилай гъейри Кьурагь райондин Хуьрехуьруьнни Кукваз хуьруьн, Докъузпара райондин КӀама Кучун хуьруьн ва Рутул райондин Вруш хуьруьн (рутулар) эгьлиярни ава.
1936 йисуз хуьре пуд классрин кабинетар авай сифте кьилин мектеб эцигнай. 1948 йисуз и мектеб сифте ирид йисан мектебдиз, гуьгъуьнлайни юкьван мектебдиз элкъуьрнай [1]
1966 йисуз КьепӀир Къазмаяр, Кучун Къазмаяр ва ГазардкӀам Къазмаяр «Яру Октябрь» колхоздин составдик акатнай. Гьа а йисузни «Яру Октябрь» колхоз цӀийикӀа туьхкӀуьрна «Мирный» колхоз арадал гъанвай. А чӀавуз хуьр электричестводив таъмин хьанай, радио кӀвалахзавай.
Къе КьепӀир Къазмаяр, райондин вилик физвай абад хуьрерикай сад я. Хуьре хуьруьн администрациядин мукьвал кирпичар атӀузвай завод, чехирдин завод, идарадин азархана, 400 кас гьакьарзавай шадвилерин кӀвал, юкьван мектеб, мискӀин, фельдшервилинни-акушервилин пункт кардик ква, кафеяр, барар туьквенар ава. Хуьруьн къваларив гегьенш чӀурар, ципицӀрин багъар, чуьхверрин, хутарин, алучайрин, ичерин мулкар, цанвай никӀер экӀя хьанва.
2007 йисуз «Мирный» колхозди вичин уьмуьр акьалтӀарна, адан майишатар кьилдин иесийриз маса хганай. 1995 йисуз хуьруьз газдинни цин гунгар чӀугунай, кьилин куьчедиз асфальт янай.
Агьалияр
дуьзар хъувун2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 1 982 касди уьмуьр гьалзавай [2]. Агьалидин вири лезгияр, суни - мусурманар я. 1886 йисан Урусат Империядин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, КьепӀир хуьруьн агьалидин кьадар, вири лезгияр яз 1 932 кас тир. [3]
Хуьре лезгийрилай гъейри, маса суван хуьрерай куьч хьанвай миллетарни ава, ибур: рутулар, агъулар, табасаранар, аварар я. Абурун виридаз лезги чӀал хайи чӀалан дережада чизва ва бинедин агьалидихъ галаз акахьна абурувай чара жезвач.