Лелевар

Лелев (урус. Шакал) — Африкада, Азияда ва Кьиблединни - РагъэкъечӀдай Европада гьалтзавай кицерин хзандиз талукь тир пуд ва я кьуд жуьредиз ганвай умуми тӀвар. Кефер Америкада авай койотдинни лелевдин яшамиш жезвай майдандин экологиядин гьал сад я. ЧӀехи тушир, юкьван алцумрин, лешер ва амукьаяр недай як недай гьайван. Адан яргъи кӀвачер ва акӀажай кӀирер, некхъвадай гъвечӀи гьайванрал, нуькӀверал ва рептилиярал гъуьрч ийиз кутугзава. 16 км/сятда йигинвилелди катун яргъал вахтуна хуьз жезва. Йифен хурушумра мадни актив я.

Лелевар
КӀул чӀулав лелев, Намибия (Canis mesomelas)
Илимда классриз пай хьун
СООБЩЕНИЕ ОБ ОШИБКЕ Параметры latin и parent пусты.
Илимда адан тӀвар
СООБЩЕНИЕ ОБ ОШИБКЕ Не указан параметр latin
Рушардин таксонар
Кл. текст
Шикилар (Commons)

Лелевриз моногамия хас я, яни эркек лелевриз са диши лелевдилай пара тахьунин къайда. Абуру чпин майданар кьетӀьивилелди хуьзва: чарабур чукӀурза ва чилер чухьвадив ва нежесдив лишанарзава. Абур яшамиш жезвай чилерин майдан гзаф гегьенш жен мумкин я. И чилера шарагар, чпиз маса чилер жугъурдалди диде — бубадихъ галаз яшамиш жезва. Гагь лелевар лужаризни кӀватӀ жезва, мисал паталай, гьатнавай чӀехи леш санал тӀуьн паталай. Амма гъуьрчез адетдалди кьилдиз ва я жуьтуьна экъечӀзава.

Этимология

Лезги чӀалан нугъатрин чӀехи пайда азербайжан чӀалакай къачунвай «чакъал» гаф кардик ква (юкьв. азрб чаггал). Амма Зизик, Вини СтӀал ва Юкьван СтӀал хуьрера лезги чӀалан асулдай авай лелев гаф амукьнава. И гаф, са мана авачир кьве лев ванерин сад - садахъ гилигунин нетижада арадал атанвайди я.

Таксономия

1816 йисуз Лоренц Окендин Lehrbuch der Naturgeschichte улубдин пудлагьай том акъатна, гьина кирамди кеферамерикадин кайотдин ва лелевдин сарарин сад хьтинвал хкягъна, ва и кьве гьайван цӀийи Thos сихилдиз талукь авуна. Амма садани и теклиф кьабулач.

Гилан чӀаван чирна — жугъурунар лелеврин жуьрейрин арайра авай мукьвавилер тестикьарна. Къецепатай сад — садаз пара ухшар хьайитӀани, вири сад хьиз туш. Зулар авай лелев ва кӀул чӀулав лелев сад — садав пара мукьва я, амма маса африкадин ва евразиядин чӀуру кицерикай ва жанавуррикай тахминан 6 — 7 млн йис идлай вилик чара хьанвай. ГьакӀан лелев ва эфиопиядин жанавур, рехи жанавурдин, кӀвалин кицин ва койотдин сихилдиз талукь я.

Жуьреяр

Жуьреяр	Чирнай йис	Жуьредин гьалдикай малуматар	Гьалтзавай чкаяр
Зулар авай лелев Canis adustus	Карл Судвевол, 1847 йис	Садлагьай нубатда, тамун чкайра гьалтзава, маса лелеврив гекьигайла и жуьре акьванни пехъи туш ва некхъвадай чӀехи гьайванрал гъуьрч ийизвач.	Юкьван ва Кьибле Африка.
Къизил лелев Canis aureus	Карл Линней, 1758 йис	Лелеврикай виридалай заланди ва Африкадин сергьятрин къеце пата гьалтзавай лелеврин кьилди сад тир жуьре я. Фад - фад и жуьре маса лелеврин жуьрейриз мукьва кьазвайтӀани, гила чирна — жугъурунрин нетижада чир хьана хьи и жуьре рехи жанавурдиз ва кайотдиз гзаф мукьва я.	Кефер Африка, Кьиблединни - РагъакӀидай Европа, Мукьва РагъакӀидай пад, РагъакӀидай Азиа ва Кьибле Азия.
КӀул чӀулав лелев Canis mesomelas	Schreber, 1775	Виридалай къезил лелев ва Canis сихилдиз талукь тир виридалай цӀуру, гилалди амукьнавай жуьре я. Им лелеврин виридалай пехъиди я, ва вичелай са шумудра залан гьанванриз авунвай вигьинрин вакъиаяр чир я.	Кьибле Африка ва Кениядин, Сомалидинни Эфиопиядин рагъэкъечӀдай цин къерехдин пад.