Киншаса
Кинша́са (1966-лагьай йисал кьван — Леопольдви́ль, франц. Léopoldville, нидер. Leopoldstad) — Конго Демократиядин Республикадин кьилин шегьер, Конго вацӀун къерехал ала, Браззавиль шегьердиз (Конго Республикадин кьилин шегьер) аксина. 2010-лагьай йисан гьалдиз килигна Киншасада 10 миллиондилай пара кас яшамишзаватӀани, адан чилеррикай 60 % тӀимил агьалияр авай хуьруьн чкаяр я, вич шегьердин административ сергьятрин къенез гьахьзава. Инсанар къалиндаказ яшамиш жезвай шегьердин мягьлейри провинциядин рагъакӀидай пата чилин ичӀи са гъвечӀи паяр кьазва[1].
 Кьилин шегьер
|
.svg)
Агьалийрин сан-гьисабдал гьалтайла Африкада Киншасадини Йоханнесбургдихъ галаз 3-лагьай чка (Лагосдинни Каирдин кьулухъ) пай ийизва. ГьакӀни франк чӀалал рахадай агьалийрин сан-гьисабдал килигна ам дуьньяда кьведлагьайди я (Париждин кьулухъ). Алай чӀаван демографиядин гьал амукьиз хьайитӀа 2020-лагьай йисуз Киншаса агьалийралди Париждилай виниз жеда.[2][3]
ЧӀалар дуьзар хъувун
ДРК-да, нин кьилин шегьер Киншаса я, официал яз франк чӀал кьабулнава. Гьа идаз килигна, Киншаса Франкофонияда виридалайни чӀехи шегьер, гьакӀни франк чӀалал рахадайбурун агьалийрин сан-гьисабдал гьалтайла ам кьведлагьайди я.[4][5] Амма лингала рахунрин чӀал яз гьяркьуьдаказ кӀвалахарзава.
Франк чӀал администрацияда, маарифда, документар кьил кьиле ягъунра, рекьерин лишанра, прессада, ТВ-да, миллетринни жемятрин арада авай акахьунра кӀвалахарзава. Амма жемятринни миллетрин кӀапӀалрин къене авай гьакӀан акахьунра мукьдин (чкадин) африкадин чӀалари (киконго, лингала, луба и суахили) кьилин пай кьазва.[6]
Гьа идаз килигна, медениятда франк чӀала артухвал кьазватӀани, пара чӀалар хьун Киншасадин уьмуьрдин хас тир лишан яз амукьзава.
Массайрин информациядин такьатар ва алакъа дуьзар хъувун
Тайин чӀавара акъатдайбур (франк чӀалал)
- «Кайе экономик э сосьо» (Cahiers économiques et sociaux — «ЦӀийи (чавар) хабарар экономикадинни жемятдин месэлайрикай»).
- «Конго-Африк» (Congo-Afrique — «Конго-Африка»). Гьар вацра акъатдай экономикадинни медениятдин месэлайрикай журнал. Жемятдин уьмуьрдин Ахтармишунин юкьва акъудзава.
- «Потансьель» (Potentiel — «Потенциал»). Гьар йикъуз акъатдай газета.
- «Элима» (Elima). Гьар йикъуз акъатдай нянин газета
Информагенствар
Конгодин чапдай акъудунин агенство (Agence Congolaise de Presse — ACP). Гьакиматдин информагенства, 1960-лагьай йисан 12-лагьай пахундиз адан диб эцигнава.
Радио, телевидение
- «Конгодин ван» (La Voix du Congo). Радиостанция, гьукуматди контролвал кьиле тухузава
- Миллетдин конгодин радиони телевидение (Radio-télévision nationale congolaise — RTNC).
Стхавилин шегьерар дуьзар хъувун
.svg){kind=small}
Эдебият дуьзар хъувун
Баянар дуьзар хъувун
- ↑ Programme du Gouvernement, Provincial de Kinshasa, 2007—2011
- ↑ World Urban Areas Population Projections (From 6th Edition of World Urban Areas) 2010 (PDF). Demographia. Архивация 10 май 2013. Ахтармишун 5 май 2013.
- ↑ World Urbanization Prospects: The 2005 Revision Population Database. United Nations Population Division. Архивация 24 август 2011. Ахтармишун 30 июнь 2007.
- ↑ Nadeau Jean-Benoit. The Story of French. — St. Martin's Press, 2006. — P. 483. — ISBN 9780312341831.,
- ↑ Trefon Theodore. Reinventing Order in the Congo: How People Respond to State Failure in Kinshasa. — London and New York: Zed Books, 2004. — P. 7. — ISBN 9781842774915.
- ↑ Manning Patrick. Francophone sub-Saharan Africa: Democracy and Dependence, 1985–1995. — London and New York: Cambridge University Press, 1998. — P. 189. — ISBN 9780521645195.