Иран

Иран
Исламдин Республика Иран
جمهوری اسلامی ایران


Пайдах	Герб

Гимн: Ирандин гимн

Кьилин шегьер:

Тегьран

Шегьерар:

Тегьран, Мешгьед, Исфагьан, Тебриз, Караж, Шираз

ЧӀал:

Фарси

Идара авунин тегьер:

Исламдин республика

Кьил:

Али Хаменеи (рахбар),
Ибрагьим Раиси (президент)

Майдан:

1 648 195 км²

· Цин кьадар %:

0,7

Агьалияр:

81 000 000 кас (17-лагьай)

· Агьалийрин чуькьуьнвал:

49,1 кас/км²

Пул:

Ирандин риал

КъВБ:

1100 млрд. $ (23-лагьай)

· АСКА КъВБ:

13 073 $

ИПВИ:

0,797 (65-лагьай)

Домен:

.ir

Телефондин код:

+98

Сятдин чӀул:

+3:30 / +4:30, IRST

Исламдин Республика Иран, куьрелди Иран, гьакӀни 1935-лагьай йисал кьван Персия — Кьиблединни ракъакӀидай патан Азияда авай гьукумат я. Кьилин шегьер — Тегьран я.

КъВБ-диз килигна (маса къачунин алакьунин паритетдин жигьетдай) экономикадин кьадардал гьалтайла исламдин дуьньяда Иран кьудлагьай чкадал ала, РагъакӀидай патан Азияда — кьведлагьайдал (Туьркиядалай гуьгъуьниз^[1]). Иран — технологиядин жегьетдай региондин виридалайни вилик фенвай гьукуматрикай сад я. Стратегиядин фикирдай Иранди Евразиядин чӀехи метлеб квай регионда чка кьунва, адаз ири нафтадинни тӀебии газдин запасар ава.

Тарих

Кхьенвай чешмейриз килигайла Ирандин тарихди саки 5 агъзур йис желбзава. Адан чилер садлагьай гьукумат — Элам — чи девирдилай вилик III-лагьай агъзур йисуз Хузестанда арадал акъатна. Вич Агьеменидрикай тир Садлагьай Дарий авай чӀавуз Персиядин империя Грециядилайни Киренаикадилай гатӀумна Инд ва Тарим вацӀарал кьван яргъи тир.

Вичин кхьенвай тарихдин чӀехи паюнин къене Персия хьиз малум тир Иран 2000-дилай пара йисан къене дуьньядин виридалайни таъсирлу сиясатдинни медениятдин юкьварикай сад тир. Пара виш йисарин къене агъавал ийизвай дин заратуштравал тир. XVI-лагьай виш йисахъ ислам Ирандин гьукуматдин дин хьана.

Аятолла Хомейнидин гъилик кваз 1979-лагьай йисуз Иранда Исламдин инкъилаб хьана, адан нетижада монархия алудна гадарна ва исламдин республика малумарна.