Гехаркуник марз

Гехаркуник марз эрм. Գեղարքունիքի մարզ
Пайдах Герб
Кьилин шегьер:	Гавар
ЧӀехи шегьерар:	Гавар, Варденис, Севан, Мартуни
Уьлкве:	Эрменистан
Административ паюн:	5 шегьердин ва 52 хуьруьн муниципалитетар
Марзпет	Гнел Саносян
Майдан:	3 655 км²
Агьалияр:	235 075 ксар. (7-лагьай)
· Агьалидин чуькьуьнвал:	64,31 ксар./км²
ЧӀал:	эрмен
Телефондин код:
Сятдин чӀул:	UTC+4:00
ISO 3166 код:	AM.GR
Сайт:	Официал сайт

Гехаркуник вилаят, Гехаркуник марз (эрм. Գեղարքունիքի մարզ) — Эрменистандин рагъэкъечӀдай пата авай вилаят (эрм. մարզ [марз]) я.

Чилин кьадар — 3 655 км². Агьалийрин кьадар — 235 075 кас я. Агьалийрин къалинвал — 64,31 кас/км² я.

Административ юкь — Гавар шегьер я.

Гилан вилаятдин кьил Гнел Саносян я, ам 2018-лагьай йисан 10-лагьай октябрдиз тайинарна.

Тарих

Гилан Гехаркуник вилаят 1995-лагьай йисан ноябрдин 7-лагьай йикъан административни территориал паюникай къанундалди арадал гъана. Ам Варденис, Камодин тӀварунихъ галай, Красносельск, Мартуни ва Севан районар сад авунин рекьелди туькӀуьрнава.

География

Гегаркуник марзди юкьван Эрменистандин рагъэкъечӀдай пата чка кьунва. Чилин кьадар 5 349 км² (вири уьлкведин майдандикай адал 18 % гьалтзава), и къалурзавай лишандиз килигна ам уьлкведа садлагьай чкадал ала.

Тарихдалди, гилан марздин чилер Сур Эрменистандин Сюник вилаятдин Гегаркуник ва Сотк кантонри, ва гьакӀни Айрарат вилаятдин Мазаз ва Варажнуник кантонри кьунва.

Гегаркуник вилаят гилан Эрменистандин рагъэкъечӀдай пата чка кьунва, ада вири патарихъай Севан вир элкъуьрна кьунва. Уьлкведин къене ам рагъакӀидай пата Тавуш, Котайк ва Арарат марзрихъ галаз, гьакӀни кьибле пата Вайоц Дзор марздихъ галаз са сергьятра ава. Адалай гъейри, Азербайжандин Дашкесан ва Кедабек районри, ва гьакӀни Суван Къарабагъдин Республикадин Шаумянан районди Гегаркуник вилаятдин рагъэкъечӀдай патан сергьят туькӀуьрзава.

Гегаркуник вилаятдик акатзавай эрмени эксклав алай чӀавуз Азербайжандин оккупациядикни контролдик ква.

Гегаркуникдиз суван ландшафт хас я. РагъакӀидай пата Гегам сувар, кьибледин пата Варденис сувар, рагъэкъечӀдай пата Севан сувар, кефердинни рагъэкъечӀдай пата Майапор сувар, кефердин пата Кенац сувар .

Суварин кьакьанвал гьуьлуьн дережадилай 2500 — 3500 метрдин арада галтад жезва.

Виридалайни кьакьан кӀукӀ — Аждахак сув (3597 метр), Гегам цӀиргъинин рагъакӀидай пата алайди. Севан вире вилаятдин юкьва, 1900 метрдин кьакьандал чка кьунва, адан майдан 1260 км² я (Гегаркуник майдандикай ада 23,5 % кьунва) (around 23,5 % of the area of Gegharkunik).

82 км яргъивал авай Варденис цӀиргъини Гегаркуник марз Вайоц Дзор вилаятдива чара ийизва. Виридалайни кьакьан кӀукӀ — Варденис сув (3522 метр) я.

Гегаркуникдиз хъуьтӀуьз — къайи ва жив квай, гатуз — чими ва ламу климат хас я. Йисан къваларин дережа 2000 метрдилай агъуз кьакьандал — 500—600 мм-рин арада галтад жезва, суван арайра ам 1000 мм-дихъ агакьзава.

Севан вир — Эрменистандинни Кьибледин Къавкъаздин виридалайни чӀехи уьцӀуь тушир яд авай чка я.

32,92 млрд м³ цин объем аваз Севан вирез экологиядин патахъай вири региондиз талукь тир зурба метлеб ава.

Гетик, Гаварагет ва Масрик марздин асул метлеб авай вацӀар я.

Агьалияр

2011-лагьай йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрив кьурвал, Гегаркуникда 235 075 кас яшамишзавай тир (119 180 итим ва 115 895 паб), яни уьлкведин вири агьалийрикай 7,8 % туькӀуьрзава.

Шегьерра 71 423 кас яшамишзава (30,4 %), хуьрера — 163 652 кас (69,6 %).

Вилаятда 5 шегьердин ва 87 хуьруьн жемят ава. Виридалайни чӀехиди Гавар шегьер язва (20 765 кас). ГьакӀни Севан, Мартуни, Варденис ва Чамбарак шегьеррин юкьвар хьиз гьисабзава.

Варденик хуьр (9880 кас) Гегаркуникдинни вири Эрменистандин виридалайни чӀехи хуьр язва.

Миллетар

Миллет	2001 йисан сиягьдиз къачун	Пай	2011 йисан сиягьдиз къачун	Пай
Вири агьалияр	237 650	100 %	235 075	100 %
Эрменияр	236 804	99,64 %	234 474	99,74 %
Урусар	430	0,18 %	328	0,14 %
Курдар	116	0,05 %	87	0,04 %
Езидар	8	<0,01 %	57	0,02 %
Украинар	56	0,02 %	43	0,02 %
Масабурни къалур тавунвайбур	236	0,10 %	86	0,04 %

ЭлячӀунар

• Официал сайт (эрм.)