Вайоц Дзор марз

Вайоц Дзор марз эрм. Վայոց Ձորի մարզ
Пайдах Герб
Кьилин шегьер:	Ехегнадзор
ЧӀехи шегьерар:	Джермук, Ехегнадзор
Уьлкве:	Эрменистан
Административ паюн:	3 шегьердин ва 5 хуьруьн муниципалитетар
Марзпет	Трдат Саргсян
Майдан:	2 406 км²
Агьалияр:	52 324 ксар. (11-лагьай)
· Агьалидин чуькьуьнвал:	21,74 ксар./км²
ЧӀал:	эрмен
Телефондин код:
Сятдин чӀул:	UTC+4:00
ISO 3166 код:	AM.VD
Сайт:	Официал сайт

Вайоц Дзор вилаят, Вайоц Дзор марз (эрм. Վայոց Ձորի մարզ) — Эрменистандин кьиблединни рагъэкъечӀдай пата авай вилаят (эрм. մարզ [марз]) я.

Чилин кьадар — 2 406 км². Агьалийрин кьадар — 52 324 кас я. Агьалийрин къалинвал — 21,74 кас/км² я.

Административ юкь — Ехегнадзор шегьер я.

ТӀвар

Вилаятдин тӀвар адаз Суьник ашхар (Сур Эрменистандин кӀуьдлагьай вилаят) Вайоц Дзор кантондин ирсиналай амукьнавайди я. Халкьдин этимологиядалди, им «ишел-хвал авунин дугун», «угь авунин дугун», «ишел-хвал авунин кӀам» лугьудай чӀал я. Суьник Суьни династиядин гъилик квай тир.

Муькуьн патахъай, лингвист Григорий Капанцянан фикирдалди, Вайоц Дзор Vay-oc (талукьвилин падеж, гзафвилин кьадар) — «вайрин кӀам» (вай бицӀхалкьдин тахьайтӀа тайифадин кӀам) хьиз элкъуьрна кӀанзва.

География

Марзди гилан Эрменистандин кьиблединни рагъэкъечӀдай пата чка кьунва, адан чилин кьадар 2 308 км² (вири уьлкведин майдандикай адал 7,8 % гьалтзава) я. Им уьлкведин виридалайни тӀимил агьалияр авай вилаятрикай сад я.

РагъакӀидай пата ам Азербайджандин эксклав тир Нахичевандихъ галаз ва рагъэкъечӀдай пата Суван-Къарабагъдин Республикадин Шаумянан вилаятдихъ галаз са сергьятра ава.

Уьлкведин къене адаз кефердин пата Гегаркуник вилаятдихъ галаз, кефердинни рагъакӀидай пата Арарат вилаятдихъ галаз ва кьиблединни рагъэкъечӀдай пата Суьник вилаятдихъ галаз умуми сергьятар ава.

Вайоц Дзор — суван чил я. Асул гьисабдалди ам пуд суван цӀиргъиниз пай жезва: кефердин пата Варденис цӀиргъ, юкьва Арпа цӀиргъ ва Вайк цӀиргъ кьибледин пата. Марздин виридалайни кьакьан кӀукӀ — кефердин пата авай Варденис вулкан (3522 метр), виридалайни агъа чка — Арени дугун я (850 метр). Вулкандин конус тир Вайоц Сар (2586 метр) провинциядин саки юкьни-юкьва ала.

Вайоц Дзор марзда пара вацӀар, суван чешмеярни минерал ятар ава. Виридалайни зурба метлеб квайди Арпа вацӀ я, вичин яргъвиликай Вайоц Дзор марздал 92 км гьалтзава. ВацӀу Вайоц Дзорда авай Суьник платодин кефердинни рагъакӀидай пата, 3260 метрдин кьакьандал вичин сифте кьил къачузва, эхирдай вич Аракс вацӀуз авахьзава. Вичик пара агъавацӀар ква, абуру чарчарар туькӀуьрзава, мисал патал Джермук ва Херхер я.

Арп вацӀун кьилин агъавацӀ Ехегис я, ам гьукуматди заповедник хьиз хуьзвай дугуниз авахьзава.

ВацӀарин чӀехи паюниз фад авахьун, дерин аватунни алгъун хас я. Шурайрин чӀавуз Арпа вацӀун яд Севан вирез тухунин зурба проект кьилиз акъудна. Месэла, 1981-лагьай йисуз вич Кечут ядхуьнуьхгандилай гатӀум жезвай, Арпа вацӀун авахьун Севан вирез рахкур хъувун патал чилик квай цин туннел ахъайнава.

Гергер вацӀун дугуна са шумуд бицӀи вир ава.

Тарих

Гилан Вайоц Дзор 1995-лагьай йисан ноябрдин 7-лагьай йикъан административни территориал паюникай къанундалди арадал гъана. Ам Вайдин ва Ехегнадзор районар сад авунин рекьелди туькӀуьрнава.

ЭлячӀунар

• Официал сайт (эрм.)