Словакиядин пайдах Шегьер
Братислава
Bratislava

Братиславадин тӀаратӀ Братиславадин герб
ТӀаратӀ Герб
Координатар:
Уьлкве:Словакия
вилаят (край)Братислава вилаят
Регион:Братислава вилаят
ПриматорТомаш Гудечек
Садлагьай тӀвар кьун:907
Виликан тӀварар:Пожонь, Пресбург, Прешпорок
Майдан:368 км²
ЯШЧ кьакьанвал:140
Гьава:субтропикрин, зур кьурай
Агьали:462 603 кас. (2012)
Къалинвал:1171 кас./км²
Халкьар:словакар (91,4 %), венграр (3,8 %), чехар (1,9 %), немцар (0,3 %), полякар, украинар
Динар:католикар 56,7 %, атеистар 29,3 %, лютеранар 6 %, амайбур 4,7 %
Сятдин чӀул:+1
Телефондин код:+421 02
Почтунин индекс:8XX XX
Автомобилдин код:BA,BL
Сайт:http://www.bratislava.sk/
Wikimedia Commons Commons:Bratislava

Братисла́ва (словак. Bratislava (/ˌbrætɨˈslɑːvə/ тахьайтӀа /ˌbrɑːtɨˈslɑːvə/); (1919-лагьай йисалди — Прешпорок тахьайтӀа Пре́шпорек, Prešporok, Prešporek), немPressburg, Пре́сбург, венгр Pozsony, По́жонь, юкьван виш йисарра латPosonium, латIstropolis, Истрополис) — Юкьван Европада авай шегьер, Словакиядин кьилин шегьер я. Агьалияр — 462,6 агъ. кас[1]. Шегьердин майдан — 368 кв. км.

Братислава уьлкведин виридалайни чӀехи шегьер я; Словакиядин политикадин, экономикадинни мединиятдин юкь я. Словакиядин Президент, Парламент ва Правительство алай чка. Братиславада са шумуд университет, музей, театр, галерей ва маса мединиятдинни кӀелунин идараяр ава[2]. ГьакӀни кьилин шегьерда пара Словакиядин чӀехи компанийринни финансрин идарайрин штаб-кӀвалер ала.

Братислава вири дуьньяда кьилди сад тир маса уьлквейрихъ галаз арада масад авачиз сергьятрал алай кьилин шегьер я. Братислава Венгриядихъни Австриядихъ галаз сергьятрал ала. Братислава шегьердин Колчянская куьче патав гвай австриядин Китзее хуьруьн Альте-Нордзюд-Ландесштрассе куьчедиз элячӀзава, гьакӀни Венадин куьче австриядин Вольфсталь коммунадай тӀуз физвай Прессбург-штрассе куьчедиз элячӀзава. 1936-лагьай йисалди Братиславадай Венадиз шегьердин трамвайда аваз ыиз жезвай тир.

Братиславадин тарих маса уьлквейрин, миллетринни динрин зурба таъсирдихъ галаз галкӀанвайди тир, яни австриявийрихъ, венгриявийрихъ, германиявийрихъ, сербрихъ[3], словакрихъ, чехрихъ, чувудрихъ галаз (миллетрин тӀварар алфавитдин къайдада ганва, таъсирдин дережадихъ туш)[4]. Габсбургрин монархиядин виридалайни чӀехи хкажунин девирда[5] Братислава Венгриядин кьилин шегьер тир (1541-1684-лагьай йисаррин арада).

География. Климат дуьзар хъувун

Братислава Дунай вацӀун кьве къерехдал ала, ГъвечӀи Карпатрин ценерив. Шегьер арада масад авачиз Австриядихъни (2007-лагьай йисан 27 фундукӀ вацрал кьван Петржалка-Берг и Яровце-Китзее сергьятдин элячӀун кӀвалахзавай тир) Венгриядихъ (2007-лагьай йисан 27 фундукӀ вацрал кьван Русовце-Райка сергьятдин элячӀун кӀвалахзавай тир) галаз сергьятрив агалтзава.

Климат — континентдинди я, юкьван гьисабдалди йисан температура 10.6 ºС, юкьван гьисабдалди йисан къваларин кьадар — 565 мм. Юкьван гьисабдалди гьер вацӀран температура — −0,4 °C кьван я, Юкьван гьисабдалди чиле вацӀран температура — 21,3 °C. ХъуьтӀуьн чӀав — мекьивал, ламувални жив квайди я. Гад чимиди я, къати гарар квайди.

Братиславадин климат
Активвал къалурзавай лишан Янв Фев Март Апр Май Июнь Июль Авг Сен Окт Ноя Дек Йис
Абсолют максимум, °C 19,8 19,1 25,0 30,3 33,4 36,3 38,2 39,3 34,0 30,0 21,3 17,9 39,3
Юкьван максимум, °C 2,7 5,1 10,3 16,7 21,8 24,9 27,5 27,0 21,7 15,6 8,2 3,3 15,4
Юкьван температура, °C −0,4 1,2 5,5 11,0 16,0 19,1 21,3 20,7 15,9 10,4 4,9 0,7 10,5
Юкьван минимум, °C −3,4 −2,3 1,3 5,4 10,2 13,4 15,4 15,0 11,0 6,1 1,8 −1,9 6,0
Абсолют минимум, °C −24,6 −20 −15,1 −4,4 −2 3,0 7,0 5,0 −2 −8 −12 −20 −24,6
Къваларин норма, мм 39 37 38 34 55 57 53 59 55 38 54 46 565

Агьалияр дуьзар хъувун

Административ паюн дуьзар хъувун

Административ паюн — 5 мягьле (okres), 17 шегьердин пай (Mestská časť).

Административ патахъай Братислава 5 мягьледиз чара жезва: Братислава I (шегьердин юкь); Братислава II (рагъаэкъечӀдай патан паяр); Братислава III (кефердинни рагъаэкъечӀдай патан паяр); Братислава IV (рагъакӀидай патанни кефердин паяр); Братислава V (кьиблепатан паяр, Дунай вацӀун эрчӀи къерехдал алаййбур, гьабурун арада Петржалка — Юкьван Европада виридалайни инсанар къалин тир яшамиш жедай мягьле).[6]

Вич-вичи идара авун патал шегьер 17 паюниз чара жезва, абуруз гьардаз чпин кьил (starosta) ва совет авайди я. Советдик акатзавай депутатрин сан паюнин чӀехивилелайни агьалийрин кьадардилай аслу я.[7] Гьар пай шегьердин 20 кадастрдин чилин кӀусунив кьазва, арадай акъатун: Нове-Место — Нове Место ва Виногьрады кадастрдин чилин кӀусариз чара жезва, Ружинов — Ружинов, Нивы ва Трнавка кадастрдин чилин кӀусариз чара жезва. ГьакӀни Братислава офиациал тушир (чкадин, гьакӀан халкьдин) административ паюн ава, и официал тушир чкайринни мягьлейрин тӀварар шегьердин агьалийрин арада гьалтзава.

  Братиславадин паяр
Братислава I Братислава II Братислава III Братислава IV Братислава V
Старе-Место Ружинов Нове-Место Карлова Вес Петржалка
  Вракуня Рача Дубравка Яровце
  Подунайске Бискупице Вайноры Ламач Русовце
      Девин Чуново
      Девинска Нова Вес  
      Загьорска Быстрица  

Тарих дуьзар хъувун

  • чи эрадилай вилик 400-лагьай йис - чи эрадилай вилик 50-лагьай йис - кельтрин яшамиш жезвай чка, ам 50-лагьай йисан арада дакри Буребиста кьиле аваз чукӀурнава.
  • чи эрадилай вилик 50-лагьай йисан арада - герман тайифаяр Братиславадин чилериз атана.
  • чи эрадилай вилик 50-лагьай йисан арада - садлагьай римвийрин легионар Братиславадин чилерал арадал акъатна.
  • 70-лагьай йисан арада - Герулата римвийрин яшамишдай чка.
  • чи эрадин I—V виш йисарин арада - Рим Империядин сергьят Дунайдай тӀуз физвай тир, пара римвийринни герман яшамишдай жезвай чкаяр.
  • 375-лагьай йис - римвияр и чилер гадарзава.
  • V-лагьай виш йис - славъянар атана.
  • 625-660-лагьай йисарин арада - Само князвал.
  • VIII-лагьай виш йисан эхир - 833-лагьай йис - Нитра князвал.
  • 907-лагьай йис - садлагьай Братиславадин тӀвар кьун хроникра (Brezalauspurc): Прессбургдин патав ягъунар - венгриявийри бавариядин кьушунар туна.
  • 907—1918-лагьай йисарин къене (гъвечӀи араял галаз) - Венгриядин пай.
  • 1541—1684-лагьай йисарин къене - туьркери Буда къачурла - Австриядин Габсбург монархиядин агъавилик квай Венгриядин вахтунин кьилин шегьер.
  • 1805-лагьай йисан 25-лагьай фундукӀдиз - Франциядинни Австриядин арада Прессбургда ислягьвилин икьрар кутӀунна (Прессбургдин ислягьвал).
  • 1919—1939-лагьай йисарин къене - Чехословакиядин пай; Prešporek/Pressburg/Pozsony тӀварарин чкадал официалди яз «Братислава»-лугьудай тӀвар гана.
  • 1945—1992-лагьай йисарин къене - Чехословакиядин пай.
  • 1993-лагьай йисалай инихъ - аслу тушир Словакиядин кьилин шегьер.

КьетӀен чкаяр дуьзар хъувун

ТӀвар-ван авай агьалияр дуьзар хъувун

Братиславада хайибур дуьзар хъувун

 
Филипп Эдуард Антон фон Ленард

Стхавилин шегьерар дуьзар хъувун

Братиславадив агъадихъ ганвай стхавилин шегьерар гва:

Баянар дуьзар хъувун

  1. Districts  (инг.). Statistical Office of the Slovak Republic. Архивация 24 август 2011. Ахтармишун 21 апрель 2011.
  2. Brochure – Welcome to Bratislava (PDF). City of Bratislava (2006). Ахтармишун 25 апрель 2007.
  3. Srbi u Slovačkoj (website). Project Rastko (2010). Ахтармишун 14 февраль 2014.
  4. Brochure – Culture and Attractions (PDF). City of Bratislava (2006). Ахтармишун 25 апрель 2007.
  5. Gruber, Ruth E. Charm and Concrete in Bratislava. The New York Times (March 10, 1991). Ахтармишун 27 июль 2008.
  6. Petržalka City. City of Bratislava (March 1, 2007). — «Petržalka City will transform the largest and most densely populated housing estate in Central Europe from a monotone cement-panel housing scheme into a fully-fledged town with autonomous multipurpose centre.»  Ахтармишун 29 январь 2008.
  7. Local Government. City of Bratislava (2005). Ахтармишун 29 апрель 2007.
  8. Pravda.ru — ЭСБЕ/Эзер, Адам-Фридрих
  9. [Herzfeld, Victor von // Österreichisches Biographisches Lexikon 1815—1950 (ÖBL). — Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1959. — Band 2, S. 298. Herzfeld, Victor von Herzfeld, Victor von]
  10. Pravda.ru — Густав Гусак. Драмы вождя Чехословакии
  11. DOMINIKA CIBULKOVA on WTA
  12. ЭСБЕ/Сегнер
  13. Классическая музыка — Персоналии: Иоганн Непомук Гуммель
  14. Большая Советская Энциклопедия — Баттяни Лайош
  15. [Szemere В., Graf Ludwig Batthyány, Arthur Görgei, Ludwig Kossuth, Abt. 1, Hamb., 1853.]
  16. Биография Марка Гучко (словак.)
  17. MARTIN KLIZAN on ATP
  18. Международный центр танца и перфоманса — Краткая история соматических практик и танца: Отцом европейского современного танца считается Рудольф фон Лабан (1879—1954), рожденный в нынешней Братиславе, в Словакии. Архивация 5 март 2016 йисан.
  19. Краткий очерк истории химии — ЛЕНАРД (von Lenard), Филипп фон Архивация 19 сентябрь 2016 йисан.
  20. Шмуэль Биньямин Сойфер талукь тир сайт Архивация 7 май 2010 йисан.
  21. Allmusic.com Ernst von Dohnányi: Artist Biography by Blair Johnston
  22. Česko-Slovenská filmová databáze — Jaromil Jireš