Австрия
Österreich
Австриядин пайдах Австриядин герб
Пайдах Герб
Гимн: Land der Berge, Land am Strome
Кьилин шегьер:Вена
Шегьерар:Вена, Грац, Линц, Зальцбург
ЧӀал:немцарин чӀал
Идара авунин тегьер:Парламентдин республика
Кьил:Александр Ван дер Беллен (президент),
Карл Негьаммер (канцлер)
Майдан:83 883 км² (112-лагьай)
 · Цин кьадар %:1,7
Агьалияр:8 978 929 кас (93-лагьай)
 · Агьалийрин чуькьуьнвал:107 кас/км²
Пул:евро
КъВБ:330,5 млрд. $ (35-лагьай)
 · АСКА КъВБ:49 082 $
ИПВИ:0,885 (19-лагьай)
Домен:.at, .eu
Телефондин код:+43
Сятдин чӀул:+1

Австрия (немÖsterreich [ˈøːstɐˌʁaɪç], тамам официал жуьре — Австри́ядин Респу́блика (немRepublik Österreich) — Юкьван Европада авай гьукумат я. Агьалияр — 9,0 млн кас я[1].

Кефердин патахъ Чехиядихъ (сергьятдин яргъивал — 362 км), кефердинни рагъэкъечӀдай патахъ Словакиядихъ галаз (сергьятдин яргъивал — 91 км), рагъэкъечӀдай патахъ Венгриядихъ галаз (сергьятдин яргъивал — 366 км), кьиблепатахъ Словениядихъ (сергьятдин яргъивал — 330 км) ва Италиядихъ галаз (сергьятдин яргъивал — 430 км), рагъакӀидай патахъ Лихтенштейндихъ(сергьятдин яргъивал — 35 км) ва Швейцариядихъ (сергьятдин яргъивал — 164 км) галаз, кефердин патахъ Германиядихъ галаз (сергьятдин яргъивал — 784 км) сергьятдал ала. Сергьятдин умуми яргъивал — 2 563 километр я.

Австрияди 83 855 км² (32 377 кв. миля) кьунва, адан чилерал Альп сувайрин климат чкӀанвайди я. Альп сувайра алаз, Австрия лап суван уьлкве я. Вири уьлкведин чилерикай кьилди 32 % 500 метрдилай агъадихъ галай чкайрал ала. Виридалайни кьакьан тӀинкӀ — 3 798 м я.[2] я.[2]

Агьалийрин чӀехи пай немец чӀалан бавариядин нугъатдал хайи чӀалал хьиз рахазва[3], немец чӀалан вичин стандарт тир жуьреда литературадин чӀал хьиз кӀвалахарзава[4]. Маса чкадин официал чӀалар — венгер чӀал, градищанско-хорват чӀал, словен чӀал я.[2]

Австрия — парламентвилин векилвилин демократия; кӀуьд федерал чиликай ибарат тир федератив гьукумат я.[2][5] Кьилинни виридалайни чӀехи шегьер — Вена я (1,9 млндилай пара кас).[2][6]

Австрия дуьньяда виридалайни девлетлу уьлквейрикай сад я. Агьалийрин са касдиз аватзавай КьВБ — 46 330 АСШ-дин доллар (2012 йисуз). Гьукуматди кьакьан дережадин уьмуьр тухунин стандартар туькӀуьрна, 2011-лагьай йисуз инсандин потенциал виликфинин индекс къалурзавай лишандал гьалтайла Австрия дуьньяда 19-лагьайди тир.

1955-лагьай йисалай инихъ уьлкведи СМТ-да иштираквал ийизва[7]; 1995-лагьай йисуз Европадин ГалкӀдихъ агалтна[2], ЭСКӀвТ-дин диб эцигна[8].

ГьакӀни 1995-лагьай йисуз Австрияди Шенген икьрардал къул чӀугвана[9]. 1955-лагьай йисуз Австрияди гьамишан нейтралитет ва гьар гьи дяведин блокрихъ хьайитӀани агалт тахьун малумарна[10]. 1999-лагьай йисуз уьлкведи Европадин валюта — евро — кьабулна.[11]

Дегь заманада дуьзар хъувун

Чилинмикит дуьзар хъувун

Австриядин чӀехи пай кьазва Альпар сувайри. Къуншивилин гьукуматар: Германия, Чехия, Словакия, Венгрия, Словения, Италия, Швейцария, Лихтенштейн.

Ксар дуьзар хъувун

Ксар — 8,375 млн исан (2010).Инсан кьелунай 2006, чӀехи миллетдин кӀватӀал — австрийицар — 88,6 % .

Дин дуьзар хъувун

Исан кьелунай 2001 йисуз, 73,6 % австрийецар — католикар, 4,7 % — лютеранар, 6,5 % ксар какатзава масса диннрик (ислам — 4,2 %, православи — 2,2 %, иудаизм — 0,1 %; вири зарегистрироват хьана 12 конфесси, гьабрик 3 агъзур сикх (2009)), 12 % ксар кутазва чеб са конфессидик (1991 йисуз гьабрик 8,6 %).

ЧӀехи шегьерар дуьзар хъувун

Къалиндалди

федерал чилерин кьилин шегьерар къалурнава.

ТӀвар Агьалияр 1991 Агьалияр 2001 Агьалияр 2022 Чил
1 Вена 1 539 848 1 550 123 1 931 593 Вена
2 Грац 237 810 226 244 292 630 Штирия
3 Линц 203 044 183 504 207 247 Вини Австрия
4 Зальцбург 143 978 142 662 155 416 Зальцбург
5 Инсбрук 118 112 113 392 130 585 Тироль
6 Клагенфурт 89 415 90 141 102 618 Каринтия
7 Филлах 54 640 57 497 64 071 Каринтия
8 Вельс 52 594 56 478 63 181 Вини Австрия
9 Санкт-Пёльтен 50 026 49 121 56 360 Агъа Австрия
10 Дорнбирн 40 735 42 301 50 360 Форарльберг

Баянар дуьзар хъувун

  1. Bevölkerungsstand und −veränderung. Statistik Austria.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Austria. The World Factbook. Central Intelligence Agency (14 May 2009). Архивация 10 июнь 2009. Ахтармишун 31 май 2009.
  3. Die Bevölkerung nach Umgangssprache, Staatsangehörigkeit und Geburtsland (PDF). Statistik Austria. Архивация 13 ноябрь 2010. Ахтармишун 17 ноябрь 2010.
  4. Austria. Encyclopædia Britannica (31 May 2009). Архивация 19 апрель 2009. Ахтармишун 31 май 2009.
  5. Lonnie Johnson 17
  6. Probezählung 2006 – Bevölkerungszahl (German) (PDF). Statistik Austria (31 October 2006). Ахтармишун 27 май 2009.
  7. Jelavich 267
  8. Austria About. OECD. Архивация 6 май 2009. Ахтармишун 20 май 2009.
  9. Austria joins Schengen. Migration News (May 1995). Ахтармишун 30 май 2009.
  10. Bundesgesetzblatt für die Republik Österreich, 1955, http://de.wikipedia.org/wiki/Datei:Bundesgesetzblatt_(Austria)_1955_1151.jpg
  11. Austria and the euro

ЭлячӀунар дуьзар хъувун