Бежта белген
Бежта белген (урус. Бежтинский участок) — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин белген (урус. участок). Административвилелди Цунта райондин пай хьиз арадал атанвайди я.
Муниципалитетдин район
|
Администрациядин юкь — Бежта хуьр я.
География
дуьзар хъувунРайон Дагъустан Республикадин суван рагъакӀидай пата, Авар Къойсу вацӀун кьиле, ЧӀехи Къавкъаздин кьилелай элячӀдай цӀиргъера, гьулуьн дережадилай 1500-3500 м кьакьанда ала. Кефердинни рагъакӀидай пата Цунта райондихъ галаз, кефердинни рагъэкъечӀдай пата Тлярата райондихъ ва рагъакӀидай пата Гуржистандихъ галаз са сергьятра ава.
Райондин чилерин майдан — 575 км² я.
Климат
дуьзар хъувунБелгендин климат, къайи яргъи хъуьтӀуьвни куьруь гаталди тафават авай, юкьван гьалдин — мекьи я. Белгендин гьавадин вини дережадин ламувал набататрин хъсан экъечӀуниз куьмек гузва. Хъчарин жуьреба - жуьревилив ва булвилив тафават авай гегьенш чӀурар, белгендин асул девлет я. Гьавиляй хуьруьн майишатдин асул кӀвалахар ина лежбервални малдарвал я.
Минералдин чешмеяр
дуьзар хъувунБелгендин чилера пара кьадарда гъвечӀи ва чӀехи минерал цин чешмеяр ава: недай затӀар гьазуруниз виже къведай кьел квай, сода квай ятар, ва сагъардай экъуьнар ийидай гугурт, гургуртни - водород ва шуьтруь ракьун чими ятар.
Тарих
дуьзар хъувунБежта белген 1992 йисуз арадал гъанвай ва Дагъустан Республикадинни гьакӀни вири Урусат Федерациядин административивлин паюнда уникум тир гьал я.
Дагъустан Республикадин Конституцияди тайинарнавайвал Бежта белген Цунта райондин составдик акатзава.
Агьалияр
дуьзар хъувунЙисариз килигна Бежта райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика:
Йис | 2008 | 2009 | 2012 | 2013 | 2014 |
Агьалияр | 9 500 | ↗ 9 783 | ↘ 7 328 [1] | ↗ 7 369 [2] | ↗ 7 387 [3] |
Чкадин миллетар — бежтаяр ва гунзибар я, абур бежта ва гунзиб чӀаларал рахазва [4]. Диндал гьалтайла вири суни - мусурманар я.
2009 йисан 1 январь тарихдин малуматрив кьурвал «Бежта белген» муниципалитетдин миллетрин состав [5]:
Халкь | Кьадар, кас. |
Пай вири агьалийрикай, % |
---|---|---|
бежтаяр | 8280 | 84,6 % |
гунзибар | 1040 | 10,6 % |
дидояр | 468 | 4,8 % |
вири санал | 9783 | 100,00 % |
Администрациядин паюнар
дуьзар хъувунРайондик 5 муниципалитетдин образование (хуьруьнсовет) акатзава [6].
Бежта белгендин хуьруьнсоветар ва абурук акатзавай 12 хуьрер, (яцӀу шрифтдив администрациярин юкьвар къалурнава);
- «Бежта» хуьруьнсовет — Бежта
- «Качалай» хуьруьнсовет — Качалай, Караозек, 40 лет Октября, Ахай-Отар, Ачи-Чунгур, Кара-Тюбе
- «Тлядал» хуьруьнсовет — Тлядал
- «Хашархота» хуьруьнсовет — Хашархота
- «Гунзиб» хуьруьнсовет — Гарбутль, Гунзиб, Нахада — гунзибар.
Хуьрер - анклавар
дуьзар хъувунАдминистративвилелди Бежта белгендиз талукь 12 хуьруькай ругуд хуьр Бабаюрт райондин чилерал ала [7]:
Бабаюрт райондин чилерал алай Бежта белгендин (Цунтин райондин) хуьрер:
Баянар
дуьзар хъувун- ↑ Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 г. Архивация 7 апрель 2014 йисан.
- ↑ Этнокарта Западного Дагестана. Андо-цезские языки
- ↑ Бежтинский участок Архивация 24 май 2012 йисан.
- ↑ ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН ОТ 13.01.2005 N6 О СТАТУСЕ И ГРАНИЦАХ МУНИЦИПАЛЬНЫХ ОБРАЗОВАНИЙ РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН
- ↑ Бабаюртовский районный суд Республики Дагестан(кьейи элячӀун)