Хив

Хив (урус. Хив, таб. Хив) — Дагъустан республикадин Хив районда авай, «Хив» хуьруьнсоветдик акатзавай хуьр. Райондин администрациядин юкь я.

Хуьр Хив урус. Хив таб. Хив Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Муниципал район Хив район Хуьруьнсовет «Хив» Агьалияр 2 243 кас (2002) Миллетар табасаранар, лезгияр Динар суни - мусурманар Сятдин чӀул UTC+4 Телефондин код +7 87236 Почтунин индекс 368680 Автомобилдин код 05 Код ОКАТО 82 255 000 001 Хуьруьн шикилар www.odnoselchane.ru Космосдай акунар www.wikimapia.org

География

Хуьр Хив райондин юкьван пата, Чирагъ ва Рапак вацӀарин арада авай дугуна, Магьачкъаладилай 204 км кьибле пата, виридалайни мукьва Билиж ракьун рекьин станциядилай 58 км яргъал ала. Хуьруьн къваларив гвай кӀунтӀар гьяркьуь пешерин тарари кьунва. Тамара север, жанавурар, къабанар, къуьрер, сикӀер, чӀуран псияр ва лелевар хьтин гьайванар гьалтзава. НуькӀверин алемни жуьреба-жуьрединди я. ВацӀара форель, вацӀун кӀезри хьтин муькуь гъетер ацӀана ава.

Тарих

Хив табасаранрин виридалайни дегь хуьрерикай сад я. Адан тарих гилани лап тӀимил чирна-жагъурнавайди я. Хуьр арадал атай тарих малум туш. «Хазрат» тӀвар алай чкадилай «СимсункӀул» чкадал кьван экӀя хьанвай 3 километрдин сур, хуьр гзаф дегь тирди тестикьарзава. Са бязи малуматрив кьурвал, гилан хуьр алай чкадал вилик Гердешан шегьер алай, амма муькуь малуматри ина пара кьван гъвечӀи хуьрер авайди лугьузва.

Вичин девлетлу тарихдин къене Хив хуьр къецепатан тарашхъанрин вигьинрик са шумудра акатнавай. ГьакӀ, 1239 йисуз монголрин кьушунар Рича хуьруьн винел ХивдайтӀуз фидайла, абуру минарадин патав галай мискӀин чукӀурнай ва агьалияр тарашнай. ХивдайтӀуз, чпин рекьин вилик акатайбур барбатӀиз-барбатӀиз Надир шагьан кьушунарни фенай. Абурун паталай Гамак-накьар, Гасул-гъул, Чуру-хюл, Журас, Ккалай-гъул ва Гердешан шегьер чукӀурнавай. Сагъдиз амукьай хиввийри цӀийи чӀехи тушир хуьр кутунвай. Хуьр кутунвай тарих гьелбетта малум туш, амма сурарин кьилихъ галай къванерал алай кхьинар хьтин палеографиядин малуматри, хуьруьн тарихдин бязи сирер ахъайдай мумкинвал гузва.

XIX виш йисуз Хив хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнавай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Кьибле - Табасарандин наибвалдиз талукь тир. Цудук хуьруьхъ галаз Хив хуьруьнжемятдик акатзавай. Хуьруьнжемятдин кьилин хуьр тир.

Агьалияр

2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 2 243 касди уьмуьр гьалзавай . Агьалидин чӀехи пай табасаранар, гъвечӀи пай лезгияр я, вири суни - мусурманар я. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, Хив хуьруьн агьалийрин кьадар вири табасаранар яз 724 кас тир .

ЭлячӀунар

• «Odnoselchane.ru» сайтуна Хив хуьруькай малуматар Архивация 13 август 2017 йисан.

И макъала гьеле гьазур туш. Тавакъу ийида, и макъала хъсанарна проектдиз куьмек це.