Азербайжан чӀал: различия между версиями
Содержимое удалено Содержимое добавлено
Wolverène (рахун | кутур крар) гъ rather in reverse order |
|||
ЦӀар 26:
Рахазвайбурун кьадар 25—30 миллион кас я<ref>[http://www.adherents.com/Na/Na_52.html People Azerbaijani]</ref>.
== Классификация ==
Азербайжан чIал адетдалди Алтайдин чIалан хзандин туьрк хилен кьиблединни рагъакIидай патан (огъуз) группадик кутазва. Идахъ галаз санлай, огъуз ареалдик акатзавай чIаларин классификацияр ва адак акатзвай сад садаз мукьва тир идиомрин сиягьар пара ава.
1836 йисан "Къавкъаздилай а патахъ галай Урусатдин мулкар килигна ахтармишун" лугьудай кIвалахда азербайжан чIал "чагъатайдин дувулдик", яни кьиблединни рагъакIидай патан хилек кутуна<ref name="etnoaz1">{{книга
|автор = Керимов Э. А.
|заглавие = Очерки истории этнографии Азербайджана и русско-азербайджанских этнографических связей
|место = М.
|издательство = Элм
|год = 1985
|страницы =33
|isbn =
}}</ref>.
Садлагьай сеферда туьрк чIалариз илимдин рекьяй классафикация востоковед И.Н. Березина авуна. Ада 5 чIал туьркиядин (рагъакIидай патан) группадиз кутуна: азербайжан, анатолиядин,. дагъустандин, къиримдинни румелиядин.
XIX виш йисан востоковед-тюрколог В.В. Радловди (1882) азербайжан, туьркиядин, туьркмен чIалар ва гьакIни къиримрин татар чIалан бязи рахунар туьрк чIаларин кьибледин группадик кутуна<ref name="Yazmir"/>.
Филолог Ф.Е. Коршди (1910) вичин классификация туькIуьрдайла еке ареалар желб ийидай лишанар хкягъзвай тир. Адан фикирдалди, сифтедай туьрк чIалар кефердинни кьибледин группайриз чара пай жезвай тир, гуьгъуьнлай эхиримжидикай рагъакIидай патан ва рагъэкъечIдай патан группаяр хкатна. РагъакIидай патан группадик ада азербайжан, туьркиядин (османрин) ва туьркменрин чIалар кутазвай тир<ref name="Yazmir"/>.
Туьркиядин филологни тариххъан М.Ф. Кепруьлуьзаде (1926) азербайжан чIал михьиз огъуз чIал хьиз гьисабзвай тир<ref>{{книга
|автор =
|часть =
|заглавие = Вопросы диалектологии тюркских языков
|издательство = Изд-во АН Азербайджанской ССР
|том =3
|место = Баку
|год = 1963
|страницы = 225
|isbn =
}}</ref>. Лингвист, востоковед-туьрколог С.Е. Малован классификациядиз килигна азербайжан чIал туьркмен, туьркиядин, салар, кипчакни-половцийрин ва чагъатай чIаларихъ галаз цIийи туьркрин чIаларик кутазвай тир<ref>{{книга
|автор = [[Тенишев, Эдхям Рахимович|Тенишев Э. Р.]]
|заглавие = Саларский язык
|место = М.
|издательство = Изд-во Восточной литературы
|год = 1963
|страницы = 47
|isbn =
}}</ref>.
Лингвист В.А. Богородицкийди (1934) теклифнавай версиядалди - азербайжан, гагауз, къумукь, туьркиядин ва туьркмен чIалар кьиблединни рагъакIидай патан группа туькIуьрзава, гьакIни чуваш чIалахъ абуруз ухшар тир са кьадар кьетIен лишанар гва<ref name="Yazmir">{{книга
|автор = Гаджиева Н. З.
|часть = Тюркские языки
|заглавие = Языки языки: Тюркские языки
|издательство =
|место = М.
|год = 1997
|страницы = 18—20
|isbn =
}}</ref>.
Германиядин лингвист И. Бенцингдин классификациядиз килигна (1959) азербайжан чIал гилан вахтунин кьибледин (огъуз) группадик (туьркиядинни туьркмен чIаларихъ галаз сад хьиз) акатзвай чIал хьиз гьисабна<ref name="Classi"/>. Амма асул гьисабдалди вичин классификация туькIуьрдайла ада чIалар группайриз чара авунин географиядин принципдал бинеламиш тир.
Германиядинни америкадин туьрколог, алтайдин филологиядин профессор К.Г. Менгесдин (1959) вичин классификацияда тарихдин бине гьисабдиз къачузва, амма тIварар ада географиядин къайдада группайриз чара авуна. Адан фикирдалди азербайжан, гагауз, туьркиядин ва туьркмен чIалар туьрк чIаларин А-группадик (юкьван ва кьиблединни рагъакIидай патан) квай кьиблединни рагъакIидай патан (огъуз) подгруппадик акатзвай тир<ref>{{статья
|автор = [[Баскаков, Николай Александрович|Баскаков Н. А.]]
|заглавие = К критике новых классификаций тюркских языков
|издание = [[Вопросы языкознания]]
|место = М.
|номер = 2
|год = 1963
|страницы = 75—76
|isbn =
}}</ref>. 1959 йисуз акъатнавай «Philologiae turcicae fundamenta» лугьудай ктабдин редакциядин комитетдин версиядиз килигна - азербайжан, туьркиядинни туьркмен чIалар туьрк чIаларин цIийи туьрк группадик квай кьибледин туьрк подгрупадик акатзава<ref>{{статья
|автор = [[Баскаков, Николай Александрович|Баскаков Н. А.]]
|заглавие = К критике новых классификаций тюркских языков
|издание = [[Вопросы языкознания]]
|место = М.
|номер = 2
|год = 1963
|страницы = 72, 77
|isbn =
}}</ref>.
Урус тюрколог Н.А. Баскаковди арадал гъанвай классификациядалди, азербайжан, туьркиядин, урум чIалари ва къиримдин татар чIалан кьибледин къерехдин нугъватди туьрк чIаларин рагъакIидай патан хуннрин хилен огъуз группадик квай огъуз-сельджукрин подгруппа туькIуьрзава<ref name="Yazmir"/>.
Германиядин туьрколог Г. Дерфердиз килигна, огъуз чIаларик азербайжан, туьркиядин, туьркмен, хорасандинни-туьрк чIалар ва [[Афшар чIал|афшар хьтин нугъватар]] акатзава<ref name="iranica"/>.
== Азербайжан чIал XX виш йисуз ==
| |||