Лезги халичачивал: различия между версиями

[[Лезгияр|Лезги]] халичачивал — лезги халкьдиз хас тир халичачивал, лезгийрин медениятдин дегь чIаварин са пай я. [[Къавкъаз]]дин вири халкьари хьиз, лезгийрини шумудни са виш йисар я халичаяр храз. Къавкъаздин халичаяр жуьредиз, региондиз, чешнедиз ва лишандиз килигна са шумуд чкадал пай жезва. Лезги халичаяр лезгияр яшамиш жезвай чкайра — [[Къуба]]да , [[Ширван]]да , [[Дербент]]да ва масанра генани пара гьалтда.

Дегь чIаварилай инихъ гзаф чешнейрикайни символрикай шумудни са халкьари менфят къачуна ва гьавиляй алай вахтунда са кьадар лезги чешнеяр тайинарун четин хьанва. Асул лезги чешнейрикай лезги гъед, «С»-диз ухшар чешне, рагъ, гъилиз ухшар цуьк къалурзавай чешнеяр, капIун патал хранвай рухарин чешнеяр мисал яз къалуриз жеда. Ибур инсанри майишатдай къачунвай чешнеяр я. Чешнеяр гамунин устIарди ва художникди садалайни аслу тушиз чпи хкязавай. Лезги гамарин арада «сумаг» генани чешнелу я. Ам анжах лезги халкьдиз махсус гам я. Алай вахтунда лезгийрин къадим халичайрин чешнеяр гьам дуьньядин музейра, гьамни кьилди ксарин коллекцийра гьалтзава.

 

== Лезги халичаяр тарихдин чешмейра ==

 

ЧIичI авай халичайрин адетдин мотивра набататрин, гьайванрин, инсандин, зегьметдин алатрин геометриядин суьретар акваз жеда. И вири гиширар (нехишар) — лишанрин жуьреба-жуьре алем я, халичачивилин медениятдин чIал я, ва и чIалан куьмекдалди халича храдай дишегьли устIарар элкъвена къваларив гвай алем, тIебият суьретдалди къалурзава, чпин гьиссерни гуьгьуьл къалурзава. Виликди халичайрин винел гьайванринни инсандин суьретрив магиядин мана авай ва и магиядин мана дегь чIаварин ибадатрихъни адетарихъ галаз алакъалу тир. Амма къвез-къвез, тIимил-тIимил а магиядин мана квахьнай ва и гиширар анжах чIагурун патал тир къилих гъиз эгечIнай.

Лугьуз кIанзава я хьи, чIичI авай халичайрин вири жуьреяр шикилдин къилихдиз килиг тавуна са композициядин принципдалди туькIуьрзава, яни халича кьве асул компонентдикай ибарат я — юкьван майдандикайни аламдикай. Има композициядиз агалнавайвал гъизва.

* [http://www.dugullooms.com/pgs/Technique.html - Лезги сумагар]

* [http://juvanbur.net/lez/_1499 Гамар]

 

== Баянар ==