Худат
Хтар (азер. Xudat) — хтарар сихил авай хуьр Азербайжандин Хъачмаз районда авай шегьер.
 Шегьер
|
Шегьердин статус 1950 йисуз къачунай.
География дуьзар хъувун
Шегьер Азербайжан Республикадин кефердинни-рагъэкъечӀдай пата, Самур-Девечи аранда, Хъачмаз райондин юкьван пата, райондин кьилин шегьер тир Хъачмаз шегьердилай 20,4 км кефер пата, Баку шегьердилай 184 км яргъал, «Худат» ракьун рекьин станциядал ала.
Тарих дуьзар хъувун
ЦӀуру-Хтара атанавай "Хтарар" сихилди бине ктуна и хуьруьк.
Агьалияр дуьзар хъувун
2009 йисан Азербайжан Республикадин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматриз килигна, шегьерда 15.437 касди уьмуьр гьалзавай, абурукай: итимар — 7.615 кас, папар — 7.822 кас тир.
Йисариз килигна шегьердин агьалийрин кьадар:
| Йис | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2009 |
|---|---|---|---|---|---|
| Агьалияр, агъзур. кас |
↗7 068[2] | ↗8 808[3] | ↗9 887[4] | ↗10 894[5] | ↗15 437 |
Миллетар дуьзар хъувун
Худат гзафмиллетрин шегьер я. Ина азербайжанар, лезгияр, куьрдер, татар, урусар, туьрквер, къарачияр хьтин халкьари санал уьмуьр гьалзава. Агьалийрин чӀехи пай азербайжанари туькӀуьрзава. Совет береда шегьерда азербайжанаринни лезгийрин кьадарар саки сад хьиз тиртӀа, гила азербайжанар лезгийрилай саки кьведра пара ава. Лезгийрин тӀимил хьунин себебар, Суван Къарабагъдин конфликт чӀавуз гзафбурун Дагъустандиз куьч хьун ва шегьерда амукьай пара кьадарда лезги хзанар ассимиляция хьана азербайжанариз элкъуьн я. Ахьтинбурун паспортра миллет къалурзавай цӀарцӀел «азербайжанви» кхьенвайди я. Шегьерда, паспортра «азербайжанви» кхьенвай «михьи» азербайжанвияр саки авайди туш. Азербайжанвияр хьиз къалурнавайбурун гзафни-гзаф пай тарихдин къене азербайжанлашмиш хьанвай татар, куьрдер, туьрквер, лезгияр, цыганар ва маса бицӀи халкьар я. Абуруз чпин улу бубаяр маса халкьар тирди чизва, амма чӀал ва гьа миллетдиз талукьвилин кьатӀун тамамдаказ квахьнава. Хайи чӀал са гьалда хвенвай тек сад тир халкь — лезгияр я. Амма а лезгийрин са паюнин лезги чӀалан чирвилер акьван усал я хьи, абур лезги чӀаланни азербайжан чӀалан акахьунал рахазва. И акахьай чӀалан азербайжанарни гъавурда акьазва. Азербайжан агьалидин кьуьзуь несилар лезги чӀалан гъавурда акьазва, гзафбурувай адал рахазни жезва.
Шегьерда цыганри компакт шикилда уьмуьр гьалзавай Къарачи мягьле ава.
Шегьерда азербайжан чӀал ва культура йигиндиз вилик физвай береда маса халкьарин, иллаки лезгийрин чӀал ва культура кьулухъ амукьзава. Шегьердин мектебра тарсар анжах азербайжандал тухузвайди я. Лезги хзанра, «къвезмай уьмуьрда четин тежедайвал ва мектебра сад-садахъ галаз рахаз регьят жедайвал» аялдиз сифте лезги чӀал ваъ, азербайжан чӀал чирзава. Ахьтин хзанрин кьадар йисандивай-йисуз пара жезва. Гьавиляй маса халкьар азербайжанарин арада цӀрана терг жезва. Гилан гьалар и камаралди давам хьайитӀа са-кьве несил алатайла лезгиярни татринни куьрдерин гелеваз фида, шегьерда лезгийрикай амукьдайди са тӀвар ва азербайжанариз элкъвенвай жегьил несилар жеда.
| Халкь | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Векилрин кьадар | Пай % |
Векилрин кьадар | Пай % |
Векилрин кьадар | Пай % | |
| Азербайжанар | 3 282 | 32,0 % | ↗3 970 | 45,1 % | ↗5 409 | 54,7 % |
| Лезгияр | 2 494 | 24,3 % | ↗2 734 | 31,0 % | ↗3 205 | 32,4 % |
| Урусар | 3 546 | 34,6 % | ↘1 137 | 12,9 % | ↘733 | 7,4 % |
| Куьрдер | 240 | 2,3 % | ↗588 | 6,7 % | ↘417 | 4,2 % |
| Эрменияр | 80 | 0,8 % | ↘57 | 0,6 % | ↘17 | 0,2 % |
| Чувудар | 10 | 0,1 % | ↗40 | 0,5 % | ↗37 | 0,4 % |
| Татарар | — | — | 20 | 0,2 % | ↘15 | 0,2 % |
| Татар | 16 | 0,1 % | 3 | 0,1 % | — | — |
| Аварар | — | — | 6 | 0,1 % | — | — |
| Гуржияр | 5 | 0,1 % | 6 | 0,2 % | 4 | 0,2 % |
| Вири санлай | 7 068 | 100 % | 8 808 | 100 % | 9 887 | 100 % |
Экономика дуьзар хъувун
Баянар дуьзар хъувун
- ↑ Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi Xaçmaz rayonu
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 г.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 г.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 г.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г.
- ↑ Худат район (1959 й.)
- ↑ Хъачмаз район (1970 й.)
- ↑ Хъачмаз район (1979 й.)