Унцукул район
Унцукул район (урус. Унцукульский район, авар. Унсоколо район) — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин район.
Муниципалитетдин район
|
Администрациядин юкь — Унцукул хуьр я.
География
дуьзар хъувунУнцукул район Дагъустан Республикадин юкьван пата ала ва Буйнакск, Леваши, Гергебиль, Хунзах ва Гьумбет районрихъ са сергьятра ава.
Чилерин майдан — 560 км².
Тарих
дуьзар хъувун1935 йисуз Авар округдин Койсубули район терг авуна адан чилерал Унцукул район арадал гъанай.
Дагъустандин маса районрив гекъигайла 2011 йисуз криминалдин жигьетдай Унцукул районда гьалар лап тӀарам тир. Шумуд са йис яз ана шариатдин «Жемият» группировкадин кьил тир Ибрагьим Гьажидадаева чкадин агьалидин арада къалабулух кутунай. 2009 йисуз райондин кьил Къазимбег Агьмедов яна кьинай, 2011 йисуз цӀийиз тайин хьанвай райондин кьил Магомедгаджи Тагировахъ кӀеви херер галукьнай, ва адан хва яна кьинай. Идалай гъейри, районда муькуь чиновникрал, бизнесменрал ва гьукуматдин махсус къуватра кӀвалахзавай ксарал къаст авунин алахъунарни къейд авунай [1]. 2011 йисан августдин 9-риз Унцукул райондин Унцукул ва Гимры хуьрерин эгьлийрин арада яракьарлу гуьжет хьанай, нетижада 7 кас кьенай [2]. Органрин малуматриз килигна, гуьжетдин кьил кутур кас бандадин кьил унцукулви Мегьамед Абдулмежидов тир .
Агьалияр
дуьзар хъувунЙисариз килигна Унцукул райондин агьалийрин динамика:
| Йис | 2002 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
| Агьалияр | 27 460 [3] | ↗ 29 641 [4] | ↗ 29 733 [5] | ↗ 29 918 [6] | ↗ 30 029 [7] | ↗ 30 297 [8] |
2010 йисан Вириурусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматриз килигна, Унцукул райондин миллетрин сиягь:[9]
| Халкь | Кьадар, кас |
Пай % |
|---|---|---|
| аварар | 28 799 | 97 % |
| даргияр | 128 | 0,5 % |
| яхулар | 111 | 0,5 % |
| масабур | 509 | 2 % |
| вири санал | 29 547 | 100,00 % |
Администрациядин паюнар
дуьзар хъувун.png)
Райондик 12 муниципалитет ва 21 хуьр акатзава (къалин шрифтдив, са шумуд хуьрерин арадай администрациярин юкьвар къалурнава);[10]
- Шамилкъала шегьервилин посёлок
- «Аракани» хуьруьнсовет — Аракани, Урчиаб, Таратул-Меэр
- «Ашильта» хуьруьнсовет — Ашильта
- «Балахани» хуьруьнсовет — Балахани, Моксох, Шулатута
- «Гимры» хуьруьнсовет — Гимры
- «Ирганай» хуьруьнсовет — Ирганай
- «Иштибури» хуьруьнсовет — Иштибури, Колоб, Инквалита
- «Кахабросо» хуьруьнсовет — Кахабросо, Бетли
- «Майданское» хуьруьнсовет — Майданское, Зирани
- «Унцукуль» хуьруьнсовет — Унцукуль, Хинтлимита
- «Харачи» хуьруьнсовет — Харачи
- «Цатаних» хуьруьнсовет — Цатаних
Экономика
дуьзар хъувунРайондин экономика асул гьисабдалди хуьруьн майишатдал бинеламиш хьанва, районда 4 емишрин завод, 4 колхоз, 5 совхоз ва гъетерин консерваяр гьазурзавай завод кардик ква.
ТӀвар-ван авай ксар
дуьзар хъувун- Имам Гази-Мегьамед — 1829 йисуз Дагъустандин ва Чечнядин имам, диндин алим.
- Имам Шамил — суфийрин шейгь, сувавийрин женгинин кӀеретӀрин кьилехъан, 1834 йисуз Кеферпатан Къавкъаздин Имаматдин имам.
- Махач Дахадаев — машгьур революционер ва политикадин кӀвалахдар. Магьачкъала шегьер адан тӀварунихъ гала.
Баянар
дуьзар хъувун- ↑ Юлия Рыбина. Главе района не простили отказа платить "на джихад". // Коммерсантъ, № 141 (4682), 03.08.2011. Архивация 9 апрель 2012. Ахтармишун 3 август 2011.
- ↑ Юлия Рыбина. В Дагестане воюют селами. // kommersant.ru. Архивация 9 апрель 2012. Ахтармишун 10 август 2011.
- ↑ Этносостав населения Дагестана. 2002
- ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января
- ↑ Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 г.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 г. Архивация 7 апрель 2014 йисан.
- ↑ Численность постоянного населения Республики Дагестан по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г. Архивация 5 март 2016 йисан.
- ↑ ВПН том 3. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком по городским округам и муниципальным районам республики Дагестан. Архивация 11 октябрь 2017 йисан.
- ↑ Закон Республики Дагестан от 13.01.2005 № 6 «О статусе и границах муниципальных образований Республики Дагестан»