Усманрин империя: различия между версиями

'''Усманрин империя''' (усм. دولت عالیه عثمانیه‎  — Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye)  — I-й Къази Усманан регьбервилик квай тайифайри [[1299 йисузйис]]уз Анатолияда[[Анатолия]]да арадал гъайи гьукумат. [[1453 йисузйис]]уз Константинопольди[[Константинополь]]ди усманриз рей гайидалай кьулухъ Усманрин гьукуматди дуьньядиз вич империя хьиз малумарнай. Им [[Туьрквер|туьрк]] миллетдин ва гьукуматдин тарихда виридалайни зурба метлеб авай вакъиа гьисабзава, вучиз лагьайтIалагьайтӀа 1453 йисан гъалибвилелай гуьгъуьниз Усманрин Империяди Европада кIевикӀеви чка кьунай ва чIехичӀехи нуфусдин сагьиб хьанай.

I-й Сулеймана гьукум гьалай девир империя вичин там къуватда авай девирдиз аватнай. Адан чилерик Европадин[[Европа]]дин, Азиядин[[Азия]]дин ва Африкадин[[Африка]]дин са пад акатнай. Усманрин Империяди 624 йисан уьмуьр гьалнай, 1299 йисалай  — [[1922 йисалдийис]]алди.

XVI — XVIIXVI—XVII виш йисуз Гьайбатлу Сулейманан гьукумдин береда Усманрин Империя дуьньядин виридалайни къуватлу, чIехичӀехи, гзаф чIаларчӀалар ва халкьар авай девлетлу гьукуматрикай сад тир. Ам кефер пата авай [[Пак тир Рим Империядинимперия|Пак Рим Империя]]дин сергьятрилай кьибле патавай Йемендал кьван ва рагъакIидайрагъакӀидай пата авай Алжирдилай[[Алжир]]дилай рагъэкъэчIдайрагъэкъэчӀдай пата алай Каспи гьуьлуьн кьерералди экIяэкӀя хьанвай зурба чилерал гегьенш хьанвай. XVII виш йисуз империядин къене 32 вилаятар авай ва адакай пара кьадар гьукуматар аслу тир. Са кьадар геж усманри чпелай аслу гьукуматрин бязибур кьуна чпин гъилик кутунай, бязибурузни азадвал ганай. Империядин кьилин шегьер Константинополь тир (къенин Стамбул[[Истамбул]]). Империяди вири Аравилин гьуьлуьн ятариз килигзавай. Ругуд виш йисан къене Европани РагъэкъечIдайРагъэкъечӀдай патан уьлквеяр сад-садахъ галаз алакъалу ийизвай гьалкъа  — Усманрин Империя тир.

Турциядин ЧIехиЧӀехи милли кIватIалкӀватӀал кьиле тухвайдалай гуьгъуьниз, 1923 йисан 29 октябрьдиз терг авур империядин чкадал туьрквери [[Турция]] Республика малумарнай ва и республика Усманрин Империядин дуьз давам тир. 1924 йисуз Усманрин Халифат тамамдаказ терг авунай ва адан ихтиярар Турциядин ЧIехиЧӀехи милли кIватIалдинкӀватӀалдин гъилик фенай.