Википедия

Мюнхен

Муьнхен (нем. München [ˈmʏnçən], Шаблон:Lang-bar, лат. Monacum, Monachium) — Изар вацӀал мукь (чка) кьунвай, кьиблепатан Германияда, Бавария федерал чиле авай шегьер я. Райондилай къеце авай шегьер ятӀани, идахъ галаз санлай ам Бавария чилин ва Вини Бавария округдин административ юкь язва.

Германиядин пайдах Шегьер
Мюнхен
нем. München
Мюнхендин шикилар
Мюнхендин шикилар
Мюнхендин тӀаратӀ Мюнхендин герб
ТӀаратӀ Герб

Мюнхен
Координатар:48°08′00″ к. гь. 11°34′00″ р-э. я.HGЯO
Уьлкве:Германия
ЧчилБавария
БургомистрДитер Райтер
Бине эцигай тарих:1158
Садлагьай тӀвар кьун:1158
Статус йисалай:1175
Майдан:310,43 км²
ЯШЧ кьакьанвал:519 м
Гьава:юкьван гьалдин
Агьали:1 526 149 кас. (2016)
Къалинвал:4 890 кас./км²
Сятдин чӀул:UTC+1 (UTC+2)
Телефондин код:+49 89
Почтунин индекс:80331—81929
Автомобилдин код:M
Сайт:http://www.muenchen.de/
Wikimedia Commons Commons:Munich

Шегьердин тӀвар цӀуру вини герман чӀалан Munichen гафуникай — «монахрин патав гвайди» — арадал атана.

2016-лагьай йисан малуматралди Муьнхендин агьалийрин кьадар 1 542 886 кас[1]. АкӀ хьайила и къалурзавай лишандал гьалтайла им Бавариядин виридалайни чӀехи ва Германиядин пудлагьай (Берлинни Гьамбургдилай кьулухъ) шегьер я. Муьнхенда Бавариядин, Вини Бавария округдин, гьакӀни шегьердин округдин гьакиматри мукь кьунва.

Муьнхен вичин пиво акъудунин адетрал машгьур я. Шегьерда ругуд чӀехи пиво ргудай завод ава, абуру вири дуьньядиз чидай Октоберфест пиводалди таъминарзава. Октоберфест — гьар йисуз сентябрдин эхирда — октябрдин сифте йикъара Терезадин никӀел тухузвай пиводин, кренделрин, чранвай верчерин, каруселрин сувар я. 2018-лагьай йисуз Октоберфестдал 6,3 млн касди кьил чӀугуна, абуру 7,5 млн пиво хъвана[2].

Гилан Муьнхен мединиятдинни музейрин девлетар кӀватӀ хьанвай мукь хьиз индустриядинни ахтармишунин юкьни язва. Им Европадин илимдин чӀехи юкь я. Ина тӀвар-ван авай университетар, Европадин виридалайни чӀехибурукай сад тир Бавариядин гьукуматдин библиотека (6 миллион кьван том авай), Макс Планкадин ва Гьайнц Майер-Лейбницан тӀварунихъ галай институтар, хвехуьнин илимдинни ахтармишунин реактор ва пара маса идараяр ава. ГьакӀни Муьнхен Германиядин IT-меркез яз гьисабзава. Ина уьлкведин виридалайни масан (багьа) чилерни кӀвалер ава[3].

Тарих

дуьзар хъувун

Сифте, VII вишйиса Мюнхен алай чкадал монахар атанвай. XI вишйиса анал Пак Петеран кирха эцигна. Гьа чкайрал 1159 йисуз Мюнхен шегьердин бине кутуна. 1918 йисалди Бавариядин пачагьвилин (кёниграйх) кьилин шегьер тир.

Административ чара авунар

дуьзар хъувун
 
Муьнхендин административ чара авунар

Муьнхендин территория шегьердин округриз (нем. Bezirk) чара ийизва[4]. Абурун кьадар Дуьньядин кьведлагьай дяве эгечӀдалди 41-дал кьван чӀехи хьана. Амма 1992-ни 1996-лагьай йисариз цӀийикӀа туьхкӀуьрун хьайидайлай кьулухъ абурун кьадар гилан 25-дал кьван тӀимил хъхьана. АкӀ ятӀани муьнхенвийри адет тирвал чпи чеб тарихдин къене туькӀуьр хьанвай районризни мягьлейриз талукьарзава.

25 округ статистикадин патал 105 паюниз чара ийизва. Вичел атайла абур 475 мягьледиз чара ийизва[5]. Мягьлейрикай рахайтӀа, абур кӀвалериз — сад тир чилел алай сад тир эцигун — чара ийизва. Вири патарихъай кӀвалер куьчейралди, рекьералди, ракьун рекьеин цӀараралди, ятарганралди (водоём) ва маса топографиядин цӀараралди чара ийизва. Дараматриз чпин тӀварар авач, мягьлейрикай рахайтӀа, абурукай анжах зураз (475-дикай 237-диз) чпин тӀвара ава.

2011-лагьай йисан 1-лагьай январдиз округарни мягьлеяр мад цӀийикӀа туьхкӀуьр хъувуна.

Агъадихъ Муьнхендин округрин агьалийрин кьадар къалурнава, 2016-лагьай йисан 31-лагьай декабрдин малуматар[6].

№ Округ Оригинал Майдан, км² Агьалияр, кас Къалинвал, кас/км² Патанбур
1. Альтштадт-Леэль Altstadt-Lehel 3,15 21.454 6.820 27,4
2. Людвигсфорштадт-Изарфорштадт Ludwigsvorstadt-Isarvorstadt 4,40 54.915 12.477 32,6
3. Максфорштадт Maxvorstadt 4,30 53.443 12.435 27,9
4. Швабинг-Вест Schwabing-West 4,36 69.407 15.908 23,4
5. Ау-Хайдхаузен Au-Haidhausen 4,22 61.999 14.693 24,7
6. Зендлинг Sendling 3,94 41.230 10.468 27,5
7. Зендлинг-Вестпарк Sendling-Westpark 7,81 59.175 7.572 28,8
8. Шванталерхёэ Schwanthalerhöhe 2,07 30.282 14.628 34,7
9. Нойхаузен-Нимфенбург Neuhausen-Nymphenburg 12,91 99.538 7.707 25,0
10. Мозах Moosach 11,09 53.859 4.855 30,8
11. Мильбертсхофен-Ам Харт Milbertshofen-Am Hart 13,42 76.255 5.684 41,1
12. Швабинг-Фрайман Schwabing-Freimann 25,67 77.188 3.007 30,0
13. Богенхаузен Bogenhausen 23,71 87.164 3.676 24,6
14. Берг ам Лайм Berg am Laim 6,31 45.655 7.230 31,6
15. Трудеринг-Рим Trudering-Riem 22,45 71.448 3.182 22,7
16. Рамерсдорф-Перлах Ramersdorf-Perlach 19,90 113.898 5.725 33,5
17. Обергизинг-Фазангартен Obergiesing-Fasangarten 5,72 54.784 9.577 31,5
18. Унтергизинг-Харлахинг Untergiesing-Harlaching 8,06 54.050 6.709 25,0
19. Талькирхен-Оберзендлинг-Форстенрид-Фюрстенрид-Зольн Thalkirchen-Obersendling-
Forstenried-Fürstenried-Solln		 17,76 96.199 5.416 27,2
20. Хадерн Hadern 9,22 50.567 5.482 27,3
21. Пазинг-Оберменцинг Pasing-Obermenzing 16,50 74.432 4.512 22,4
22. Аубинг-Лоххаузен-Лангвид Aubing-Lochhausen-Langwied 34,06 45.571 1.338 26,4
23. Аллах-Унтерменцинг Allach-Untermenzing 15,45 32.248 2.087 22,0
24. Фельдмохинг-Хазенбергль Feldmoching-Hasenbergl 28,94 61.764 2.134 32,1
25. Лайм Laim 5,29 56.335 10.658 27,5

Стхавилин-шегьерар

дуьзар хъувун

Баянар

дуьзар хъувун
  1. ↑ Муьнхендин сайтдал алай «Агьалияр» лугьудай чар
  2. ↑ ТАСС — «Октоберфест» тешкилнавайбуру зурба фестивалдин жем авуна
  3. ↑ Недвижимость Мюнхена остаётся самой дорогой в Германии (22.10.2014).
  4. ↑ München bei Bayerische Landesbibliothek Online. Siehe auch BayernPortal, Landeshauptstadt München:Ortsteile
  5. ↑ Landeshauptstadt München: Referat für Stadtplanung und Bauordnung: Münchner Stadtteilstudie 2009, S. 14.
  6. ↑ Statistisches Taschenbuch 2017 (PDF). Statistisches Amt München. Abgerufen am 24. September 2017.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 Partnerstädte  (нем.). muenchen.de. Архивация 22 июнь 2012. Ахтармишун 16 октябрь 2009.
  8. ↑ Зимбабведа инсанрин ихтиярар чӀурунин гъиляй 1999-2002-лагьай йисарин арада «кӀиливал» акъвазнавай тир.

ЭлячӀунар

дуьзар хъувун
Чешне "https://lez.wikipedia.org/w/index.php?title=Мюнхен&oldid=91967" я