Дербентдин эмират

Дербентдин эмират — VIII виш йисуз Дербент шегьер алай чкадал арадал атанвай гьукумат я. Адан кьилин шегьер ва савдагарвилин юкь — Дербент тир.

Чилер

Дербент шегьер алай чкадал сифтегьан къеле гьеле чи эрадилай вилик VIII–VI виш йисара туькӀуьрнай. IV виш йисалди Дербент шегьер Алпан гьукуматдик акатзавай. V–VI виш йисуз Сасанидри Дербент шегьер къванцин къеледин цӀарце тунвай. Гьа девирда Каспи гьуьлуьн кьерел алай Дербент къуватлу форпостдиз элкъвенай. Ва и уьлкведиз дяведин вигьинар авур къунши гьукуматри сифтени сифте Дербент шегьер къачуз алахъзавай. 735 йисалай Дербентдикай Араб халифатдин Дагъустандавай виридалайни чӀехи метлеб авай шегьер ва порт хьанай. Инлай вири Дагъустандиз ислам динни чкӀизвай.

Эмиратдин сергьятрик Дербент шегьердилай 6 км кефердихъ галай чилер ва кьибле патани Самур вацӀал кьван Муьшкуьрдин чилер акатзавай.

Каспи гьуьлуьн рагъакӀидай патайтӀуз Волга вацӀал кьван яргъи хьанвай карвандин рекьи РагъэкъэчӀдай патан уьлквеяр Хазар каганатдихъ, Русьдихъ, Уралдихъ ва Волгадин Булгариядихъ галаз алакъалу ийизвай. Ва и карванд рекьин винел алай Дербент шегьер зурба метлеб авай пунктрикай сад тир. Ина Ирандай Хазар каганатдиз мал тухузвай гимияр акъвазардай портни авай. Гьа девирда вичин метлеблувилиз килигна Дербент шегьер Эрдебил ва Тифлис шегьеррилай виниз тир, ва Барда шегьердиз барабар жезвай. Ина пул атӀузвай. Дербент шегьерда атӀай виридалайни сифте цурцин пул 794 йисуз талукь я. Дербентда пул атӀунин девир уьлкве цуькведа авай вахтунал къвезвай.

Эмирар

Дербентдин гьукумдал къвезвай цӀийи эмирдин хкягъунар гзаф вахтара чкадин эмиррин паталай идара жезвай, са шумудра Ширваншагьрин ва къецепатан эмиррин паталайни идара хьайиди я:

1. I Гьашим ибн Сурака
2. Умар ибн Гьашим
3. Мегьамед ибн Гьашим
4. Абдулмалик ибн Гьашим
5. Агьмед ибн Абдулмалик (садлагьай)
6. Гьейсам ибн Мегьамед (садлагьай) Табасарандин шагьзада
7. Агьмед ибн Абдулмалик (кьведлагьайди)
8. Гьейсам ибн Мегьамед (кьведлагьайди)
9. Агьмед ибн II Мегьамед
10. Гешрем Агьмед — са вахтунда Лакз уьлкведин эмирни тар
11. Агьмед ибн Абдулмалик (пудлагьайди)
12. Маймун ибн Агьмед
13. II Мегьамед
14. Лашкари ибн Маймун
15. Мансур ибн Маймун
16. II Абдулмалик
17. II Мансур (садлагьай)
18. II Лашкари
19. II Мансур (кьведлагьай)
20. II Маймун (садлагьай)
21. III Абдулмалик
22. II Маймун (кьведлагьайди)

II Маймун тахтунилай алудайдалай ва III Абдулмалик дустагъда твайдалай кьулухъ гьукумдал атанвай I Ферибурзди Дербентдин эмират Ширваншагьрин гьукуматдик гилигнай.

Эдебият

• Магомедов Р. М. История Дагестана: Учебное пособие; 8 кл. — Махачкала: Изд-во НИИ педагогики, 2002 г.
• К. Рыжов. Справочник. Все монархи мира: Мусульманский Восток. VII—XV вв.