Википедия

Германиядин футболдин кӀватӀур

Германиядин футболдин кӀватӀур (нем. Deutsche Fußballnationalmannschaft Германиядин футболдин милли кӀеретӀ) — Германия дуьнядин футболдин женгерал къалурзавай кӀеретӀ я. Регьбервилин тешкилат — Германиядин футболдин галкӀ я.

КӀватӀурдин чӀехи тренер Йоахим Лёв я, ам а къуллугъдал 2006 йисалай алайди я. Исятда авай кӀватӀурдин капитан Мануэль Нойер я. Германиядин кӀватӀур дуьньядин виридалайни пара агалкьунар авай кӀватӀуррикай я. Абуру кьуд дуьньядин чемпионатрал (1954, 1974, 1990, 2014)[1], пуд Европадин чемпионатдал (1972, 1980, 1996) къизил къачуна[2]. Гьабурулай гъейри кӀватӀурдихъ дуьньядин чемпионатрин кьуд гимишни пуд кишпир ава[3].

Тарих

дуьзар хъувун

1899—1901 йисара Германиядинни ЧӀехибританиядин кӀватӀуррин арада вад футболдин матч фена, са патахъай абур Германиядин кӀватӀурдин сифте матчар хьиз гьисабзава. ЯтӀани абура вирида немцар катана, мадни Германиядин футболдин галкӀди тамамбур хьиз гьисабзавач, гьавиляй Германиядин тарихда а къугъунариз «Ur-Länderspielen» лугьузава[4]. Абур къугъваз эгечӀайди Вальтер Бенсеман тир, ам Германиядин футболдин галкӀ туькӀуьрайди я[5]. 1900 йисуз, Германиядин футболдин галкӀ туькӀуьрайла, спортдик квайбуру гьамиша авай милли кӀватӀурдикай чпин виридалайни чӀехи къаст хьиз рахаз эгечӀна[6]. Пул авачирвили пара важибвал авай затӀар туькӀуьр ийиз абурувай хьанач. 1908 йисан Олимпиададал кӀватӀур гьазур ийиз кӀан хьайила хьанач. Ахпа, олимпиада куьтягь хьайила милли кӀватӀурдик машгъурвал хтана. 1912 йисан Олимпиададик гьазур жез эгечӀна[7].

Германиядин футболдин галкӀ туькӀуьр хьана мьжуьд йис алатайла 1908 йисан 5 апрелдиз сифте тамам къугъун хьана Германиядинни Швейцариядин кӀватӀуррин арада. Гьа къугъун Германиядин футболдин галкӀди чпин милли кӀватӀурдин сифте матч хьиз гьисабзава. А жуьредин мярекат сифте сеферда дуствилин матч хьиз гьисабнай. Къугъун Базельдин «Ландхоф» стадионзал фена, Швейцариядин 5:3 катана Германия[8][9]. Швейцария исятдани Германиядин кӀватӀурдин аксияр хьиз гьисабзава: дуьньядин дявеяр алатна ГДР туькӀуьр хьайила сифте матчар Германиядин кӀватӀурди Швейцариядихъ галаз къугъвазавай. Чпин сифте гъалибвал немцери Швейцариядал къачунвай — 1909 йисан 4 апрелди Карлсруэда 1:0дал, ирид агъзур килигдайди аваз[10][11]. 2008 йисан 26 мартдиз сифте матчдин вишлагьай йисуз Германиядин кӀватӀурди вичин 800-лагьай къугъун авуна, Швейцариядин кӀватӀурдихъ галаз, 4:0далди гъалибвал кьуна[12].

Сифте чӀехи футболдин турнирар Олимпий къугъунра физавай. Немцерин кӀватӀурдин сифте къугъун 1912 йисуз хьана. Сифте раундда ам къугъунрай акъуднавай, Австриядин кӀватӀурди 1:5 катана[13]. Гуьгъуьна Германиядин кӀватӀурди Россиядиз 16 туп ракъурна. А эхир Германиядин кӀватӀурдиз рекорд хьана Россиядин империядиз антирекорд хьана[14]. Гьа турнирдинни кӀватӀурдин рекорд Готфрид Фукса эцигна, гьа са матчда кьилди цӀуд туп ягъана[15].

1926 йисуз Германиядин кӀватӀурдин кьиле сифте сеферда профессионал-тренер Отто Нерц хьана, ада кӀватӀурдиз W-M схема гана[16]. 1928 йисуз Германия Олимпик къугъунрик квайвили футболдал фена. Сифте къугъунал немцари Швейцария 4:0 катана кьведлагьай раунддал фена[17]. Финалдин кьуддалда Германия, Олимпик чемпион яз, Уругвайди 4:1 катана[18]. Вири 1929—1933 йисара немцари 55 къугъуна тухвана, гьабурукай 23 гъалибвал, 13 садазни, 19 сефер катана. Ахьтин эхирар дуьньядин кӀеретӀривай бойкот хьайивилини немцарин команда гьазур туширвили хьана[16].

Пудлагьай Рейхдин чӀавара кӀватӀурдин къугъунрин низамдин гьал тир са юкъуз кьве къугъун тухун: 1935 йисан 15 сентябрьдиз кӀватӀрди Бреслаудани Штеттинда къугъвана, 1936 йисан 27 сентябрьдиз Прагадани Крефельдда, 1937 йисан 21 мартдиз Штутгартдани Люксембургда, 1938 йисан 20 мартдиз Нюрнбергдани Вуппертальда, 1939 йисан 26 мартдиз Флоренциядани Люксембургда, 1941 йисан 5 октябрьдиз Стокгольмдани Хельсинкида. Вири мярекатра гьамиша чӀехи кӀватӀурди къугъвазвай. Кьве сефердани, 1923 йисузни 1933 йисуз немцари кьве сеферда къугъвана Италиядиз аксидаказ Миландани Болоньяда[19].

1934 йисуз Германиядин кӀватӀур сифте сеферда дуьньядин чемпионатдал Италиядиз фена. Соревнованияр олимпивилин системадай физавай. КӀватӀурдивай полуфиналдалди физ хьана, вични гьич сифте къугъуна Бельгиядиз акси, немцари гъалибвал кьунвай, Эдмунд Конен къугъунхъана хет-трик авуна[20]. Финалкьуда немцари шведар катана 2:1, финалдин кьула Чехословакиядин кӀватӀурди 1:3 немцар катана. Пудлагьай чка патал хьайи матчда немцари австривияр 3:2 катана[21][22].

1936 йисуз дуьньядин чемпионатдин бронзадин призёрри Берлиндин Олимпиадада уртахвал авуна. Кьведлагьай матчда Германия Норвегияди катана 0:2[23]. Нацистрин чӀехибуру а кар катастрофа хьиз кьуна, гьа къугъун вич тӀвар кьаз ихтияр авачир. Гуьгъуьнин Олимпиядин къугъунар рейх чкӀайла тухвана.

 
Германиядин кӀватӀур 2011 йисуз

Олимпиада куьтягь хьайила кӀватӀур катун Отто Нерц патал авунвай лагьана. Гьадан чкадал Зепп Хербергер атана кӀанзавай, ятӀани Нерцди вичин къуллугъ туна гьамиша Хербергаз акси тир. Нерц 1938 йисуз кӀвалахдилай алуднавай, Хербергера тренердин къуллугъ кьуна. Гьадан регьбервилик кӀватӀурди 1938 йисан чемпионатдик квалификаци кьуна, Эстоянидин, Финляндиядинни Швециядин кӀватӀурар катана. 1938 йисан апрельдиз аншлюс хьайила Германияди гьакӀа са къугъун хъувуна Австриядин кӀватӀурдихъ галаз, кьве гьукуматдин садхьуниз талукьарна, а къугъуна австривийри гъалибвал кьуна. Гьа къугъунилай футболдин регьбервили лагьана, лап кӀан са пай австривияр хьана кӀандай, пара хъсан къугъвазва лагьана[24]. ЯтӀани а кар гъалатӀ яз хьана: австриви профессионалрини немцарин гьакӀа къугъвазвайбурухъ мукьвал-мукьвал гьуьжетарзавай, сада садаз чӀалахъ тежез.

1938 йисуз Германиядин кӀватӀур дуьньядин чемпионатдал Франциядиз фена, гьанай абур сифте раунддилай хтана. Сифте къугъун Швейцариядиз аксидаказ 1:1 куьтягь хьана, артухан чӀавуз. ЦӀийи кьиляй къугъун хъийидай разивал кутӀунвай. Гуьгъуьнин къугъуна швейцарри немцар 4:2 катана. Гьа катун сифте раундда Германиядин кӀватӀурдин дуьньядин чемпионатрин къугъунрикай виридалайни писди хьана. 1942 йисан 22 ноябрьдиз немцари Словакиядиз аксидаказ эхиримжи матч тухвана 5:2 катана. Ам Германиядин кӀватӀурдин эхиримжи къугъун хьана - гуьгъуьнин сеферда ам муьжуьд йис алатайла къугъваз хьана.

1942 йисуз ФИФАдай акъуднавай Германияди, дяве куьтягь хьайила, вичин иштираквал 1948 йисуз дуьз хъийизавай. Ахпа Германиядиз а тӀалабунай ихтияр ганач. Швейцариядин куьмекдикайни хийир хьанач. Швейцарияди пуд къугъун тухвана немцарин футбол дуьз хъувун патал. 1950 йисан январьдиз а суалдиз мад килигавай, Германиядин иштираквал ФИФАда дуьз хъувун патал, ахпа кьилди сентябрьдиз Германия мад иштирак хьана.

КӀвалин арена

дуьзар хъувун
 
Олимпиядин стадион (Берлин).

КӀватӀурдихъ вичин арена авайди туш. КӀвалин матчар кӀватӀурди вири гьар жуьре аренайра гьукуматдин къене тухузва. КӀватӀурди 43 шегьерда къугъвайди я, гьабурукай 5 шегьер, виликра гьукуматдик квай. Виридалайни мукьвал-мукьвал матчар Берлинда хьайиди я (46 мярекат). Сифте кӀвалин матч Берлина Англиядин кӀватӀурдиз аксидаказ 1908 йисан 20 апрельдиз хьайиди я[25]. ГьакӀни виридалайни мукьвал-мукьвал Бундестимди Гьамбургдин стадионрал къугъвайди я (35 матч), Штутгартда (32), Ганноверда (27), Дюссельдорфдани Кёльнда (гьарда 26 къугъун).

Фанатарни гимн

дуьзар хъувун

2003 йисан мартдиз кӀватӀурдин фан-клуб ахъайнавай (Fan Club Nationalmannschaft). А клубдик квайбурухъ командадин матчрал билетар сифтедаказ къачудай ихтияр ава, гьакӀни абура стадионрал манияр ягъадайла крарик ква[26]. КӀватӀрдин гимндин автор Оливер Похер тир. Манидин тӀвар «Schwarz und Weiss» (лезг. ЧӀулавни лацу) я, ам 2006 йисан чемпионатдин вилик кхьенвайди тир[27].

Эдебият

дуьзар хъувун
  • Die Geschichte der Fußball-Nationalmannschaft / Dietrich Schulze-Marmeling (Hrsg.). — Göttingen: Die Werkstatt, 2004. — ISBN 3-89533-443-X.

Баянар

дуьзар хъувун
  1. ↑ The FIFA World Cup  (инг.). Архивация 27 август 2019. Ахтармишун 11 июль 2020.
  2. ↑ The UEFA European Football Championship  (инг.). Архивация 23 октябрь 2019. Ахтармишун 11 июль 2020.
  3. ↑ Профиль  (инг.). ФИФА-дин официал сайт. Архивация 29 декабрь 2014. Ахтармишун 11 июль 2020.
  4. ↑ Hardy Grüne, 2004, Anpfiff im Kaiserreich, S. 10—12.
  5. ↑ Hardy Grüne, 2004, Anpfiff im Kaiserreich, S. 32—36.
  6. ↑ Hardy Grüne, 2004, Anpfiff im Kaiserreich, S. 18.
  7. ↑ Hardy Grüne, 2004, Anpfiff im Kaiserreich, S. 19—21.
  8. ↑ Hardy Grüne, 2004, Anpfiff im Kaiserreich, S. 23.
  9. ↑ Football match: 05.04.1908 Switzerland v Germany  (инг.). Архивация 19 август 2018. Ахтармишун 11 июль 2020.
  10. ↑ Hardy Grüne, 2004, Anpfiff im Kaiserreich, S. 30.
  11. ↑ Football match: 04.04.1909 Germany v Switzerland  (инг.). Архивация 19 август 2018. Ахтармишун 11 июль 2020.
  12. ↑ Football match: 26.03.2008 Switzerland v Germany  (инг.). Архивация 19 август 2018. Ахтармишун 11 июль 2020.
  13. ↑ Football match: 29.06.1912 Austria v Germany  (инг.). Архивация 19 август 2018. Ахтармишун 11 июль 2020.
  14. ↑ Football match: 01.07.1912 Germany v Russia  (инг.). Архивация 19 август 2018. Ахтармишун 11 июль 2020.
  15. ↑ Hardy Grüne, 2004, Anpfiff im Kaiserreich, S. 33—40.
  16. ↑ 16,0 16,1 Gerhard Fischer, Ulrich Lindner. Internationaler Fußball — Ausdruck internationaler Konflikte S 82
  17. ↑ Football match: 28.05.1928 Germany v Switzerland  (инг.). Архивация 24 октябрь 2019. Ахтармишун 11 июль 2020.
  18. ↑ Football match: 03.06.1928 Germany v Uruguay  (инг.). Архивация 24 октябрь 2019. Ахтармишун 11 июль 2020.
  19. ↑ Gerhard Fischer, Ulrich Lindner. Nationalmannschaft und Machtergreifung. S 88
  20. ↑ Match report. Germany — Belgium 5:2 (1:2)  (инг.). ФИФА-дин официал сайт. Архивация 27 октябрь 2014. Ахтармишун 11 июль 2020.
  21. ↑ Победа Муссолини  (урус). Архивация 18 октябрь 2018. Ахтармишун 11 июль 2020.
  22. ↑ 1934 FIFA World Cup Italy  (инг.). ФИФА-дин официал сайт. Архивация 30 декабрь 2014. Ахтармишун 11 июль 2020.
  23. ↑ Football match: 07.08.1936 Germany v Norway  (инг.). Архивация 19 август 2018. Ахтармишун 11 июль 2020.
  24. ↑ Gerhard Fischer, Ulrich Lindner. Eine «großdeutsche» Nationalmannschaft S. 107
  25. ↑ Football match: 20.04.1908 Germany v England  (инг.). Архивация 19 август 2018. Ахтармишун 11 июль 2020.
  26. ↑ Fantastische 10 Jahre — Fan Club Nationalmannschaft feiert Jubiläum
  27. ↑ Видео YouTube-да

ЭлячӀунар

дуьзар хъувун
Чешне "https://lez.wikipedia.org/w/index.php?title=Германиядин_футболдин_кӀватӀур&oldid=81481" я