Ахцегьрин гьамамар

Ахцегьрин гьамамар — Ахцегьа авай кудай дарман ятарин сагъвилин комплекс.

Тарих

Ахцегьрин кудай дарман ятарикай дегь чӀаварилай инихъ менфят къачузва. VI лагьай виш йиса абурукай чапхунчи сасанидрин персеризни хабар хьана. Дербентдин Нарын къала эцигай Ануширванан эмирдалди адан тахай стха (бязи чешмейралди — хтул) Шагь-бани фарс агьалийрикай 60 хзанни 300 солдат галаз ТӀуридиз (Ахцагь) атана, КӀелез хивел «Къванцин хвех» тӀвар алай куьгьнеди къене туна, «Шагьбани» къеле ва Алпан (Ахты-чай) вацӀун дереда, ТӀури шегьердивай 5 километридин яргъа авай чими ятарин чешмейрал гьамамрин сифте бинеяр — къванцикай чарх алаз туькӀуьрнавай ва экв аватун, бугъ акъатун патал къава дакӀар авай чкаяр — туькӀуьрна. Абур ишлемишунайни чкадин жемятдал харж эцигна. Лезгийри чпин чилелай чапхунчияр чукур хъувурдалай кьулухъ гьамамрикай мад азаддиз менфят къачуз девирар алатна. Пачагь II-Николаян буйругъдалди и ятарин менфятлувал ахтармишна, анал Ахцегь къеледин гарнизондин солдатри чуьхуьнагар авун патал, чарх алай цӀуру архитектурадин къайда хуьналди, «Солдатрин», «Офицеррин», «Генералдин» ва чкадин жемят патал «Вирибурун», «Итимрин», «Дишегьлийрин» тӀварар алаз гьамамрин махсус дараматар эцигна. Советрин девирда абур хъсандиз туькӀуьр хъувуна, районэгьлийринни мугьманрин къуллугъда эцигна.

Ятарин кьетӀенвилерни менфят авайвал

Малум тирвал, анжах са вини гьамамрал (са тӀимил агъа патал «Женийрин» гьамамар ала) чими ятарин 8 чешме ала. Абурукай виридалайни кудайти тир 1-чешмедин «Солдатрин» гьамамдин яд (дебит — ийкъа 64 агъзур литр, чимивал — 53 градус) химтуькӀуьрундал гьалтайла гьидросульфатно-хлоридно-гьидрокарбонатно-натрийдин ва кьезилдаказ са жерге маса минераларни гугурд гьидроген квайбурук акатзава. Бязи чешмеяр, сагъламвал мягькемарунилай алава, хъунизни гьакьван ериавайбур, и жигьетдай гьатта тӀвар-ван авай Ессентукидин, Пятигорскдин курортрин дарман ятариз ва къенепатан азарар сагъар хъийидай «Боржоми», «Машук», «Нарзан» ятариз барабарбур я. Абуру рикӀин, кпулдин, хамунин, хуквадинни ратарин, чӀулав лекьинин, нервийрин ва маса начагъвилер сагъар хъийизва.

ЦӀийи эцигунар

Район яшайишдинни экономикадин жигьетдай вилик тухун патал кьабулнавай республикадин программадин куьмекдалди Ахцегьрин тӀвар-ван авай гьамамар чна девирдин кӀан хьунрив кьурвал цӀийикӀа туькӀуьр хъийизва: цин чешмеяр михьзава, куьгьне гьамамар цӀийи кьилелай эхцигзава, капиталдаказ ремонтзава, мугьманханаяр гуьнгуьна твазва, гьамамрин багъ, гьакӀ вири территорияни къулайдаказ дуьзмишзава. 30-майдиз Ахцегьрин гьамамрин душринни ваннайрин сифте дарамат кардик кутуниз вахкунин мярекат шадвилин гьалара кьиле фена.