Сувар (ансамбль)
«Сувар» ансамбль — 1996 йисан июндиз Азербайжандин Баку шегьерда арадал атанвай манийринни кьуьлеринлезги ансамбль. Вичин суракьар вири дуьньядиз чкӀанвай «Сувар» къе лезгийрин рикӀ алай пешекар коллектив я. Ансамбль арадал гъана, адаз регьбервал авур кас Керимрин Седакъет я.
ТӀварцӀин арадал атуникай
дуьзар хъувунАнсамбльдин тӀвар сув (урус. гора) + гзафвилин форма къалурзавай ар паюникай арадал атанвайди я. И тӀварцӀи лезги чилерал алай кьакьан сувар символ яз хьузва.
Тарих
дуьзар хъувунБакудин Жегьил Тамашачийрин Театрда вичин сад лагьай концерт гайи «Сувар» ансамблдихъ муьжуьд макьамдар ва вад манидар авай. Лезги халкьдин манияр ва кьуьлдай гьаваяр халкьдив агакьарун вичин вилик къаст эцигай ансамблдин манидарар Руслан Пирвердиева, Агьмед Къурбанова, Магьире Шириновади, Дилбер Агъаевади лезги манийрин мелерин бине кутуна. Гуьгъуьнлай ансамблдик Решад Ибрагьимов, Роза Гьажимурадова, Жемиле Залова, Жавагьир Абдулова ва Эльвина Гьейдарова хьтин манидарар экечӀна.
Ансамблдин репертуарда лезгийрин дегь манийрини кьуьлдай макьамри кьетӀен чка кьуна. «Шарвилидин мехъер», «Шарвилидин сусан тариф», «Кай дилбер», «Лезгид руш», «Пейкер баха», «Перизада», «Даллай», «Суна чан», «Загъадурзагъа», «Адахлу», «Магьи дилбер чан», «Сувал алай яр», «Шагьсенем», «Дагълар», «Хъипи пешер авадариз», «Ширин-ширин» хьтин халкьдин манийрал коллективди чан хкана. С. Керимовади вичи тесниф авур вишдалай гзаф манидалди ансамблдин нуфуз хкажна. Адан «Лезгинкадал илига», «Зи хайи эл», «Шамилан дагъ», «Асса», «КцӀар», «Къведа жал?», «Шагь дагъдин цуьк», «Каму яр», «Баде» хьтин манияр иллаки сейли я.
2004 йисуз С. Керимовади сифте яз Бакуда «Сувар» тӀвар алай кьуьлерин мектеб кардик кутуна ва хореограф Зейнал Жигерхановахъ галаз санал 10-далай гзаф цӀийи кьуьлер арадиз гъана. Гьа чӀавалай «Сувар» манийринни кьуьлерин ансамбль хьиз халкьдин рикӀ алай коллективдиз элкъвена. 2006 йисуз Азербайжандин Гьукуматдин Операдинни Балетдин Театрда кьиле фейи, ансамблдин 10 йисан юбилейдиз талукьарай концертда 50-дав агакьна маничийрини кьуьлдайбуру чпин алакьунар къалурна. Алай вахтунда «Сувар» Бакудин зурба кьуьлерин мектебдиз элкъвенва. «Сувар» ансамблди лезгийрин дегь чӀаварин кьуьлерин бинедаллаз цӀийибур туькӀуьрзава, халкьдин манийрихъ цӀийи дад кутазва.
«Суварикай» республикадин телевиденидин «Ижтимаи» каналди са сятдин фильм чӀугуна къалурнай. Азербайжандин маса каналрини коллективдикай цӀудралди сюжетар гьазурна. Ансамблди Москвадин Кремлдин чӀехи имаратда, Миллетрин КӀвале, Санкт-Петербург, Ярославль ва маса шегьерра концертар гана. Турциядин TRT каналдин теклифдалди 2009 йисуз и уьлкведа хьайи коллективдикай гьа каналди са сятдин фильм чӀугуна къалурна.[1]
Къедалди ансамблдин манийрин 4 альбом ва «Зи хайи эл» тӀвар алаз Азербайжандин лезгийрикай ихтилатзавай кьве фильм арадиз атанва. Гьарма сад кьве сятдин материалдикай ибарат тир и фильмра лезгийрин ацукьун-къарагъуникай, халкьдин адетрикай, культурадикай ва музыкадикай эхтилатзава. 2004 йисуз ва 2007 йисуз арадиз гъанвай и филмар КцӀара чӀугунватӀани, ана эхтилат физвай адетар вири лезгийриз талукьбур я. Сценарист ва режиссер тир С. Керимовади чка атунивай вичи тесниф авур манийрикайни менфят къачунва. Авазар «Сувар» ансамблди тамамарзава.