Вишйисан дяве: различия между версиями
Содержимое удалено Содержимое добавлено
Нет описания правки |
Нет описания правки |
||
ЦӀар 21:
ЯтӀани 1369 йисалай эгечӀна французрин пачагь V Карла цӀийи кьиляй дяве эгечӀарна. Са тӀимил йисарин къене адан кьушунри виликра гакъатнавай чилер гьукуматдик кухтуна. 1372 йисуз Кастилиядин куьмекдалди абуру англивийрин флот Ла Рошельдал катана, Бертран дуь Гескленан гъилелди Гасконьдин чӀехи пай кьулухъ къачуна англивияр Нормандиядайни Бретаньдай акъудна. 1376 йисуз Эдвард Вудсток фад кьейивиляйни адан буба ӀӀӀ Эдвард кьейивиляй къведай йисара англивийрин крар пис физавай. Ахпа 1377 йисуз трон къачудайдан хва Англиядин трондал ӀӀ Ричард хьайила адан цӀуд йис тир, гьавиляй гьукумат регентрин шурадин гъиле авай. Францияди вичин чилерин чӀехи пай кьулухъ къачурла 1386 йисуз дяве акъвазарна, 28 йисуз женгерни дявеяр авачир. ЯтӀани халис разивал чарчел лап 1396 йисуз туькӀуьрнавай.
== Кьведлагьай фаза 1415-1430 ==
1399 йисуз ӀӀ Ричард пачагьди вич трондикай хкуд авурла адан чкадал ӀV Генрихни (1399-1413) V Генрих (1413-1422) атайна, кьве зурба пачагь Ланкастеррин династиядай, Плантагенетрин гъвечӀи хелдай. Гьукуматдин къуват садвиле хьана пачагьни парламент чпихъ галаз рази хьайила, маса чилер къачунин фикирар мад хтана Англиядин пачагьрин кьилиз. Абурун къаст Фландриядинни девлет авай шегьерарни Аквитаниядин хийира авай затӀар тир.
V Карл пачагьдин политикадалди Франция куьруь чӀавуналди кӀеви хьайила, са шумуд себебар паталди крар мад пис хьана адан чкадал хтай пачагь VӀ Карл ажуз тирвили, дофин Луьдвиг лап фад кьейивили, гьукуматдин вине авай ксарин арада душманвал хьайивили - Орлеандин (Арманьякдин) герцогни Бургундиядин (Бургиньон) герцогдин паталди. Кьве патарин чӀехибур кьейивили 1414 йисуз бургундар Англиядихъ галаз дуствиле хьана. 1413 йисуз Англиядин трондал пачагь V Генрих хьана, ӀӀӀ Эдвардан гутул тиртӀани Ланкстеррин династиядикай тир. Ада цӀийи кьиляй вичин ихтияр французрин трондал лагьана. Ада Францияда авай четинвилер вичин хийирдиз элкъуьрна 1415 йисуз вичин кьушунралди Гьарфлёр кьуна Нормандия къачуз кӀанзавай. Шарль д'Альберт француз кьушунар гваз англивийрин патаг атайла, абур фена кьулухъ Каледин патаг. Ахпа французри абур фад хкьуна женг тухуз мажбурна.
Зурба марфар къвайла 1415 йисан 25 октябрдиз хьана Азенкурдин женг. Англивийрихъ тӀимил солдатар авай (2:3). Ана V Генрихан кьушунрин чӀехи пай гьар жуьре писвилерикай тӀимил хьанвай. ЯтӀани, французрин арбалетхъанари пис чка кьунвайвили, мад, марфар патал чил кьеженвайвили французрин залан риттерар палчухда акана. ГьакӀа французрин атака англивийри чпи яна. Женгина абур кат ийиз хьана, англивийрин хьелехъанарини абур кӀевиз кӀукӀвар хъувуна. Женг французриз са катастрофа хьана. Французрин гьукуматдин вине авай инсанрикайни риттерикай 5000 кас кьена, амай 1000 дустагъда кьуна. Англивийрихъ 100 кас кьенвайбур авай.
1417 йисуз V Генриха вичин кампания эгечӀна Франциядин кефер патан чилер вичин къуватдик кутуна. Париждал бургундар гьалтна кьуна шегьер. VӀ Карл пачагьни адан паб Изабелла 1418 йисуз бургундрин гъиле хьайила, трондин 16 йиса авай варис, гуьгъуьна VӀӀ Карл хьайи, Париждай катна Франциядин кьибле патаз фена гьана Арманьякдихъ галаз дуствал кьуна. 1420 йисуз ктӀунвай Труае разивиле Изабеллади вичин хцивай, дофин Карлдивай къанунвилин варисвал къакъудна. Варисдин чкадал V Генрих эцигнавай. Ахпа кьве вацралай 1422 йисан августдиз VӀ Карл сад лагьана аламатдаказ кьена. Французрини разивал мад кьабулнач, дофин VӀӀ Карл хьиз Франциядин пачагьвилиз эверна. Англивийрин регент Джон Ланкастердиз гьа разивал вири гьукуматда са йисан VӀ Генрих патал кьабул ийиз кӀанзавай.
== Баянар ==
| |||