Византий империя: различия между версиями

Содержимое удалено Содержимое добавлено
Нет описания правки
Stjn (рахун | кутур крар)
и вообще
ЦӀар 1:
[[Файл:Roman empire 395.jpg|thumb|300px|Римдин империя 395 йисуз]]
'''Византиядин империя''' — чӀехи [[юкьван виш йисар]]ин гьукумат ([[395 йис|395  йис]] (я тахьайтӀа [[330 йис|330  йис]])<ref>Дашков С. Б. Императоры Византии. М., 1996. С. 8.</ref>—[[1453 йис]]). [[РагъэкъечӀдай патан Римдин империя]] авай чка. [[Къадим замандин Рим]]дин юкьван виш йисарин чка кьунвайди я<ref name="fordham">{{cite web|url=http://www.fordham.edu/halsall/byzantium/index.html|title=Byzantium|last=Halsall|first=Paul|year=1995|publisher=Fordham University|accessdate=21 June 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/618ULqYZz|archivedate=2011-08-23}}</ref><ref>{{harvnb|Millar|2006|pages=2, 15}}; {{harvnb|James|2010|p=5}}: «But from the start, there were two major differences between the Roman and Byzantine empires: Byzantium was for much of its life a Greek-speaking empire oriented towards Greek, not Latin culture; and it was a Christian empire.»</ref>.
 
«Византий» — [[Константинопол|Константинополдин]]дин ([[Истамбул]]дин) шегьердин виликан тӀвар. 330 йисуз авай Византий [[I Константин ЧӀехи]]ди '''«ЦӀийи Рим, Константинопол»''' лагьана тӀвар эцигун.
 
== Халкь ==
Этнический состав Византий империядин халкь, эвелди жуьреба-жуьре хьана: [[грекар]], [[коптар]], [[эрменар]], [[чувудар]], [[фракияр]], [[иллирияр]], [[дакар]], [[кьиблепатан славянар]] ва маса миллетар. VI векди эхирдла са пай миллетрин сергьятдилай къецепатарал акъатна, а чӀавуз Византий империядиз гужалди гьахьна цӀии миллетар: [[готар]] (IV—V вв.), [[славянар]] (VI—VII вв.), [[арабар]] (VII—IX вв.), [[печенегар]]ни [[половцар]] (XI—XIII вв.) ва маса миллетар. VI—XI векдал Византиядал ава этнический дестеяр итальянрин миллет туькӀуьрна. Византиядин рагъакӀидай патан экономикдал, политикдал ва культурадал вирдлай вилик грекар хьанва, амма рагъэкъечӀдай патан — эрменар. Эвелди Византиядин гьукуматдин чӀал — латин чӀал, эхирдал — грек чӀал.
 
== Гьукуматдин туькIуьрунтуькӀуьрун ==
Римдин империядилай Византиядиз (пачагьвалдин гьукум) императорни кьилел галаз монархия атана. VII векдлай императордин тӀвар автократор я ({{lang-el|Αὐτοκράτωρ}}) я тахайтӀа василевс я ({{lang-el|Βασιλεὺς}}).
 
ЦӀар 13:
 
== Византиядин императорар ==
1204-лагьай йисдихъ Византий империядал авай цIикьведцӀикьвед династия: Валентиниан-Феодосийдин, Леодин, Юстиниандин, Ираклийдин, Исаврий династия, Никифордин, Аморий династия, Македонрин династия, Дукадин, Комнинрин ва Ангелусрин династия.
 
=== Константиндин династия ===
ЦӀар 23:
!Ни галаз идара авуна
!Яшамишзвай вахт
!Къейд
|-
| '''[[Константин I ЧӀехи]]'''<br />{{lang-la|Flavius Valerius Aurelius Constantinus}}<br />Флавий Валерий Аврелий Константин
|width="80px" |[[Файл:Constantine Chiaramonti Inv1749.jpg|80px]]
| align="center" | [[25 июль]] [[306]]  — [[29 октябрь]] [[312]] (WC) [[29 октябрь]] [[312]]  — [[19 сентябрь]] [[324]] (WA) [[19 сентябрь]] [[324]]  — [[22 май]] [[337]] ''(кьилди император)''
|[[Максимиан]] (WA), [[Галерий]] (EA), [[Флавий Север]] (WA), [[Максимин Даза]] (EC) и (EA), [[Лициний]] (WC), (WA) и (EA), [[Валент I]] (WA), [[Мартиниан]] (WA), [[Крисп]], [[Константин II]], [[Констанций II]], [[Констант]], [[Далмаций ГъвечӀи]], [[Ганнибалиан ГъвечӀи]]
|[[27 февраль]] [[272]], [[Ниш]]  — [[22 май]] [[337]], [[Никомедия]]
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/conniei.htm Константин I ЧӀехи]</ref>
 
ЦӀар 35:
| '''[[Константин II]]'''<br />{{lang-la|Flavius Claudius Constantinus}}<br />Флавий Клавдий Константин
|width="80px" |[[Файл:ConstantiusII.jpg|80px]]
| align="center" | [[1 март]] [[317]]  — [[22 май]] [[337]] (WC) [[22 май]] [[337]]—[[340]] ''(Галлия, Испания ва Британия) стхаяр галаз идара авуна [[Констанций II]] ва [[Констант]] галаз'', ''[[Констант]] галаз дяведал кьена''
|[[Константин I ЧӀехи]] (WA), [[Лициний]] (EA), [[Крисп]], [[Констанций II]], [[Констант]], [[Далмаций ГъвечӀи]], [[Ганнибалиан ГъвечӀи]]
|февраль [[317]], [[Арль]]  — [[340]], [[Аквилея]]
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/conii.htm Константин II]</ref>
 
ЦӀар 43:
| '''[[Констанций II]]'''<br />{{lang-la|Flavius Julius Constantius}}<br />Флавий Юлий Констанций
|width="80px" |[[Файл:147 Constantius II.jpg|80px]]
| align="center" | [[23 ноябрь]] [[324]]  — [[22 май]] [[337]] (цезарь)<br />[[22 май]] [[337]]—[[340]] ''(азиядин провинцияр) стхаяр галаз идара авуна [[Константин II]] ва [[Констант]] галаз'' [[340]] [[350]] ''(рагъэкъечIдайрагъэкъечӀдай пад) [[Констант]] галаз идара авуна '' [[350]]  — [[3 ноябрь]] [[361]] ''кьилди''
|[[Константин I ЧӀехи]] (WA), [[Константин II]], [[Констант]], [[Далмаций ГъвечӀи]], [[Ганнибалиан ГъвечӀи]], [[Констанций Галл]], [[Ветранион]], [[Флавий Юлиан]]
|[[7 август]] [[317]], [[Сирмий]]  — [[3 ноябрь]] [[361]], Мопсустия, [[Киликия]]
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/constaii.htm Констанций II]</ref>
 
ЦӀар 51:
| '''[[Далмаций ГъвечӀи]]'''<br />{{lang-la|Flavius Dalmatius}}<br />Флавий Далмаций
|width="80px" |[[Файл:143 Dalmatius.jpg|80px]]
| align="center" | [[19 сентябрь]] [[335]]—[[337]] (цезарь)
|[[Константин I ЧӀехи]] (WA), [[Константин II]], [[Констанций II]], [[Констант]], [[Ганнибалиан ГъвечӀи]]
|кьена (?) [[337]]
ЦӀар 59:
| '''[[Ганнибалиан ГъвечӀи]]'''<br />{{lang-la|Flavius Hannibalianus}}<br />Флавий Ганнибалиан
|width="80px" |[[Файл:Hannibalianus - Follis s3935.jpg|80px]]
| align="center" |[[335]]  — сентябрь [[337]] («пачагьрин пачагь ва Понтадин халкъдин»)
|[[Константин I ЧӀехи]] (WA), [[Константин II]], [[Констанций II]], [[Констант]], [[Далмаций ГъвечӀи]]
|кьена (?) [[337]]
ЦӀар 67:
| '''[[Ветранион]]'''<br />{{lang-la|Vetranio}}
|width="80px" |[[Файл:151 Vetranio.jpg|80px]]
| align="center" | [[1 март]]  — [[25 декабрь]] [[350]]
|[[Констанций II]]
|[[Мёзия]]  — [[356]], [[Сирмий]]
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/vetran.htm Ветранион]</ref>
 
ЦӀар 77:
| align="center" |[[15 март]] [[351]]—[[354]] (цезарь) ''[[Констанций II]] кьиникьалди жаза гана''
|[[Констанций II]]
|[[335]], [[Масса (шегьер)|Масса]]  — [[354]], [[Пула]]
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/gallus.htm Констанций Галл]</ref>
 
|-
| '''[[Флавий Юлиан]]''' {{lang-la|Flavius Claudius Julianus Augustus}} <br />''император хьиз''  — Флавий Клавдий Юлиан Август
|width="80px" |[[Файл:JulianusII-antioch(360-363)-CNG.jpg|80px]]
| align="center" | [[6 ноябрь]] [[355]]  — февраль [[360]] (цезарь) февраль [[360]]  — [[3 ноябрь]] [[361]] (август) [[3 ноябрь]] [[361]]  — [[26 июнь]] [[363]] (кьилди)
|[[Констанций II]]
|[[331]] я тахьайтӀа [[332]], [[Константинополь]]  — [[26 июнь]] [[363]], [[Месопотамия]]
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/julian.htm]</ref>
 
ЦӀар 91:
| '''[[Иовиан]]'''<br />{{lang-la|Flavius Claudius Iovianus}}<br />Флавий Клавдий Иовиан
|width="80px" |[[Файл:Jovian1.jpg|80px]]
| align="center" | [[27 июнь]] [[363]]  — [[17 февраль]] [[364]]
|
|[[330]] я тахьайтӀа [[331]], [[Сингидунум]]  — [[17 февраль]] [[364]], Дадастана, [[Вифиния]]
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/jovian.htm Иовиан]</ref>
|}