Википедия

Белла Агьатан руш Агьмадулина

Агьмадулина Белла (Изабелла) Агьатан руш (1937 йисан 10 апрелдиз, Москва — 2010 йисан 29 ноябрдиз, Переделкино, Москва вилаят) — шурайринни Урусатдин шаир я. Пудкъадрикай сад я. Адан поэзияда модернизмдин къайдаяр ва классикадин адетар сад садав хъсандиз кьазва. ГьакӀни Агьмадулина эссериз авторни таржумахъан яз машгьур тир.

Белла Агьатан руш Агьмадулина
Изабелла Ахатовна Ахмадулина
Дидедиз хьайи чӀав 1937 йисан 10 апрель(1937-04-10)[1][2][3][4][5][6][7][8][9]
Дидедиз хьайи чка Москва[1]
Кьиникьин чӀав 2010 йисан 29 ноябрь(2010-11-29)[10][2][3][11][4][5][6][7] (73 йисан)
Кьиникьин чка Переделкино
Гьукумат ССРГ ва Урусат
Пеше зари, переводчик, кхьираг, драматург, сценарист ва актёр
Гъуьл-пабвал Евгений Александрович Евтушенко, Юрий Маркович Нагибин ва Эльдар Кайсынович Кулиев
Пишкешар Государственная премия СССР, Пушкинан премия, орден «За заслуги перед Отечеством» II степени, орден «За заслуги перед Отечеством» III степени ва Орден Халкьарин дуствал
Автограф Автограф
 Викигьамбарда авай шикилар

Уьмуьрдин рехъ

дуьзар хъувун

1937-лагьай йисан 10-лагьай апрелдиз Белла Москвада дидедиз хьана. Адан буба Агьат Агьмадулин, комсомолдин ва партиядин къуллугъчи, дяведин йисарра гвардиядин майор тир, политикадин рекьяй кӀвалах тухуз хтана, гуьгъуьнлай — СССР-дин Гьукуматдин Таможнядин председательдин эвездин чка кьунвай. Диде — Лазарева Надежда Макаровна — КГБ-да таржумахъан яз кӀвалахна.

Вичин сифтегьан шиирар Беллади мектебда авай йисара кхьиз эгечӀна. Адан шаирвилин зигьин сифте акурди шаир Павел Антокольский тир[12].

«Комсомольская правда» лугьудай газетда 1957-лагьай йисуз адан яратмишуниз критика гана.

Агьмадулинади 1960-лагаьй йисуз Литературадин институт кӀелна куьтягьна.

Белла Агьмадулинади 1959-лагьай йисуз КПСС-дин ЦК-диз Борис Пастернакдиз югъ тагун атӀун тӀалабдай чар кхьенва. Амма Хрущеван патай жавабдиз отказ авуна. Ам институтдилай алуднай (мукьва-кьилийрин фикирдалди, Агьмадулина Пастернакан пад хуьнин гъиляй алудна[13]), амма са арадилай ам вичин чкадал вахкана[14].

Белла Агьмадулинади маса шаииррихъ галаз 1960-лагьай йисарин сифте кьиляй стадионрал гзаф агъзур инсанрин вилик шиирар кӀелиз экъечӀна.

1962-лагьай йисуз адан «Сим» (урус. «Струна») лугьудай садлагьай кӀватӀал акъатна.

Василий Шукшина[15] 1964-лагьай йисуз вичи хкудзавай «Ава хьи гьахьтин са гада» («Живет такой парень») лугьудай кинода Беладиз жегьил журналисткадин роль гана. Гьа йисара адан сценарийрай кьве кино акъудна: «Михьи вирер» («Чистые пруды») ва «Стюардесса».

1970-лагьай йисара ада Гуржистандиз сиягьат авуна. Гьанлай къулухъ а чкайри адан яратмишуна лап аквадай чка кьунва. Ада Николай Бараташвилидин, Галактион Табидзедин, Ираклий Абашидзедин ва маса гуржийрин авторрин эсерар таржума авуна.

1979-лагьай йисуз литературадин альманах «Метрополь» гьазурдайла иштираквал авунва. Советрин диссидентрин — А.Сахарован, Л.Копелеван, В.Войновичан — пад кьаз хьана. Ада авур малуматар New York Times газетда, ва гьакӀни «Азадвал Радио» ва «Америкадин ван» радиостанцийрай са шумуд сеферда гана.

Са шумуд дуьньядин литературадин фестивалра иштираквал авуна, гьа гьисабдик Куала-Лумпурда фейи Халкьарин арада авай поэзиядин сувар кваз (1988)[16].

1993-лагьай йисан октябрдиз «Письмо сорока двух» лугьудай чарчихъ вичин къул чӀугуна[17].

1996- ва 2003-лагьай йисариз маса илимдинни медениятдин алахъавайбурун кӀапӀалдик кваз Белла Агьмадулинади гьукуматдин кьилел алайбурувай Чечняда физвай дяве акъвазарун тӀалабна[18][19].

Вичин эхиримжи йисара Бела Агьмадулина вичин гъуьлуьхъ галаз Переделкинода яшамишзвай тир. Ам лап начагь инсан тир, адан вилериз саки аквазвачир, ам гъил атадиз-атадиз экъвезвай тир. Ада саки са шейни кхьизвачир[20][21].

2010-лагьай йисан 29-лагьай ноябрдиз Бела Агьмадулина рикӀ тӀа хьана кьена.

2010-лагьа йисан 3-лагьай декабрдиз Москвадин Кьилин литераторрин КӀвале Б.Ахмадулинадихъ галаз сагърай лугьуз инсанар кӀватӀ хьана. Гьа а юкъуз ам Новодевичьи тӀвар алай сурарал кучукна.

Яратмишун

дуьзар хъувун

Белла Агьмадулинадин асул тир шииррин кӀватӀалар — «Сим» («Струна», 1962), «Фул» («Озноб», 1968), «Музыкадин тарсар» («Уроки музыки», 1970), «Шиирар» («Стихи», 1975), «Шем» («Свеча», 1977), «Сир» («Тайна», 1983), «Багъ» («Сад», ССРГ-дин Гьукуматдин премия,1989).

Агьмадулинади Александр Пушкинакайни Михаил Лермонтовакай эссеяр кхьена.

1975-лагьай йисуз Микаэл Таривердиевди Белла Агьмадулинадин «Са шумуд йисан къене зи куьчедай агъуз…» (урус «По улице моей который год…») шиир музыкадал эцигна. А шиир ада вич 22 йиса аваз кхьенвай. Эльдар Рязановдин «Ирония судьбы, или с легким паром» фильмда и романс Алла Пугачевади ягъна.

23 йиса авай Агьмадулинадин «Сагърай лагьана хъфидайла…» лугьудай шиирдал композитор Андрей Петрова гуьгъуьнлай машгьур хьайи «Эхирдай за лугьуда…» романс кхьена. Садлагьай сеферда ам Эльдар Рязанован «Жестокий романс» филмда акъатна.

Баянар

дуьзар хъувун
  1. ↑ 1,0 1,1 Ахмадулина Белла Ахатовна, Ахмадулина Белла Ахатовна // Большая советская энциклопедия, 1969—1978 Проверено 27 сентябрьдиз 2015. Ошибка цитирования Неверный тег <ref>: название «Q17378135» определено несколько раз для различного содержимого
  2. ↑ 2,0 2,1 идентификатор BNF Проверено 10 октябрьдиз 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 SNAC Проверено 9 октябрьдиз 2017.
  4. ↑ 4,0 4,1 FemBio database Проверено 9 октябрьдиз 2017.
  5. ↑ 5,0 5,1 Энциклопедия Брокгауз
  6. ↑ 6,0 6,1 Большая каталанская энциклопедия
  7. ↑ 7,0 7,1 Babelio
  8. ↑ Proleksis Encyclopedia
  9. ↑ Русская литература XX века. Том 1, 2005
  10. ↑ Poet Bella Akhmadulina Dead — The Moscow Times, 2010. Проверено 24 августдиз 2020.
  11. ↑ Find a Grave Проверено 9 октябрьдиз 2017.
  12. ↑ Дмитрий Быков Bella. Архивация 15 февраль 2013. Ахтармишун 14 февраль 2013.
  13. ↑ Борис Мессерер. Промельк Беллы. «Знамя», 2011, № 9.
  14. ↑ Умерла Белла Ахмадулина — тонкий лирик и защитница диссидентов.
  15. ↑ Что разрушило любовь Евтушенко и Ахмадулиной
  16. ↑ Imbauan PPDKL (Pengucapan Puisi Dunia Kuala Lumpur) (1986—2002). Kuala Lumpur: DBP, 2004, p. 97—98.
  17. ↑ Андрей Дементьев — Без дураков — Эхо Москвы, 30.09.2012
  18. ↑ ВОЙНА В ЧЕЧНЕ: «Известия» публикуют призыв интеллигенции остановить войну.
  19. ↑ ОСТАНОВИМ ЧЕЧЕНСКУЮ ВОЙНУ ВМЕСТЕ. Новая газета (20 март 2003). Архивация 9 ноябрь 2016.(кьейи элячӀун) Ахтармишун 5 апрель 2019.
  20. ↑ Аборт и пьянство. Что разрушило любовь Ахмадулиной и Евтушенко
  21. ↑ Поэтесса Белла Ахмадулина скончалась в возрасте 73 лет. Архивация 10 декабрь 2010.(кьейи элячӀун) Ахтармишун 4 декабрь 2010.

ЭлячӀунар

дуьзар хъувун
Чешне "https://lez.wikipedia.org/w/index.php?title=Белла_Агьатан_руш_Агьмадулина&oldid=89334" я