Афанасий Афанасиян хва Фет
Афанасий Афанасийдин хва Фет (сифтегьан 14 ва эхиримжи 19 йисара адан фамилия Шеншин тир, 1820 йисан 23 ноябрдиз (5 декабрдиз), Новоселки усадьба, Мценски уезд, Орелдин губерния — 1892 йисан 21 ноябрдиз (3 декабрдиз), Москва) — урус шаир-лирик, таржума ийидай кас, Петербургдин Илимрин Академиядин член -корреспондент (1886).
Афанасий Афанасиян хва Фет | |
|---|---|
| Афанасий Фет | |
 | |
| Дидедиз хьайи чӀав | 23 ноябрь (5 декабрь) 1820 йисан[1] |
| Дидедиз хьайи чка | Мценский уезд |
| Кьиникьин чӀав | 21 ноябрь (3 декабрь) 1892 йисан[1] (71 йис) |
| Кьиникьин чка | Москва[2] |
| Гьукумат | Урусатдин империя ва Великое герцогство Гессен |
| Пеше | зари, переводчик, автобиограф ва кхьираг[3] |
| Буба | Афанасий Неофитович Шеншин |
| Гъуьл-пабвал | Мария Петровна Шеншина |
| Пишкешар | орден Святой Анны 3-й степени ва орден Святой Анны 3-й степени |
| Автограф |
 |
 Викигьамбарда авай шикилар | |
Уьмьрдин рехъ
дуьзар хъувунАфанасий Фет 1820 йисан 23-лагьай ноябрдиз (5-лагьай декабрдиз) Орелдин губерниядин Мценски уездин Новоселки усадьбада дидедиз хьана. 30-лагьай ноябрдиз (12-лагьай декабрдиз) адаз православны адетдай хашунин цяй ягъна ва Афанасий тӀвар гана.
Адан буба, запасда авай ротмистр Шеншин Афанасий Неофитович, куьгьне вахтарин гзаф еке Шеншинрин тухумдикай тир[4]. Мценски уездин лап еке пад а тухумдин гъиле авай. А. Шеншин девлетлу мулкдар яз вичин хуьре яшамиш жезвай. ГъвечӀи Афанасий мулкунин яшайишдин вилик еке хьана.
Адан буба 1819 йисуз Германияда авай вахтунда Шарлотта Фётдал эвленмиш хьана. Фёт Шарлоттадин сифтегьан итимдин фамилия тир. 14 йис жедалди Афанасийдин фамилия тир Шеншин, ахпа адаз дидедин фамилия Фет гана, вучиз лагьайтӀа лютеранрин эвленмишвал Урусатда къанундин къуват авачирди яз гьисабна[5].
1834 йисуз духовны консисторияди дегишарна христиандин дин кьабулзавай кхьинар, гила адан буба яз хцабзавай адан дидедин сифте итим Иоганн Фёт. Шеншинрин тухумдикай хкудайла, Афанасиядин гъиляй акъатна дворяниндин тӀварни.
1835—1837 йисара А. Фет Германияда авай Крюммердин хсуси пансионда кӀелна. И йисара ада башламишна шиирар кхьиз ва классически филология чириз кӀан хьана[6].
1837—1838 йисара М. П. Погодинан пансионда университетдик экечӀиз гьазур жез яшамиш хьана[7].
1838 йисуз Московски университетдик экечӀн: сифте — юридически факультетдик, ахпа-философски факультетдин тарихдин ва филологиядин хел. 1844 йисуз университет кӀелна куьтягьна[6]. КӀелзавай йисара А.Фета журналра басма ийиз башламишна.
1840 йисуз Фетан шииррин кӀватӀал «Лирический пантеон» университетдин дуст Аполлон Григорьеван куьмек галаз басма авуна[6].
1842 йис — «Москвитянин», «Отечественные записки» журналра кхьинар.
1845 йисуз А.Фет унтер-офицер яз кирасирски Военны ордендин тӀвар авай полкдик экечӀна.14 лагьай августдиз 1846 йисуз адаз корнет звание гана,6 лагьай декабрдиз 1851 йисуз -штаб-ростмир[7].
1850 йисуз «Современник», «Москвитянин» ва маса журналра критикри лап хъсан къиметар гайи кьвед лагьай кӀватӀал экъечӀна.
1853 йисуз А.Фет Петербургдин патаг гвай улански Его Величестводин лейб-гвардиядин полкдиз поручик званияда аваз акъудна. Шаир мукьвал-мукьвал Санкт- Петербургдиз физвай. Ана ам таниш хьана Тургеневахъ, Некрасовахъ, Гончаровахъ галаз ва «Современник» журналдин редакциядихъ агат хьана.
Крымски дяве авай вахтунда Балтийски Портда Эстониядин гьуьлуьн къерях хуьз авай.
1856 йисуз И. С. Тургеневан редакциядихъ галаз А.Фетан пуд лагьай кӀватӀал экъечӀна.
1857 йисуз Фет В. П. Боткин критикдин вахал Мариядал.эвленмиш хьана.
1858 йисуз отставкадиз экъечӀна Москвада яшамиш жез хьана. Армияда къуллугъзавай йисара Св. Аннадин пуд лагьай дережадин орден (1852) ва Св. Аннадин кьвед лагьай дережадин орден(I885) багъиш авуна.
1860 йисуз папа гъанвай жегьизар ишлемишна Фета Мценски уезда Степановка тӀвар алай мулк къачуна- кьве виш цадай чил, кӀарасрикай эцигнавай са гьавадин ирид кӀвал авай жанабидин кӀвал. Гуьгъуьнай фейи 17 йисуз Фета а мулк алахъна гегьенш авуна-тварцин культараяр цана агакьарна, калер, хпер, балкӀанар, верчер хуьзвай. Са кьвед-пуд йисалай а именияди гузвай менфят йисан къене 5-6 агъзур манатдихъ агакьна.
1863 йисуз кьве ктабда кӀватӀнавай шииррин кӀватӀал акъатна.
1867 йисуз А.Фет Мценски уездин жемятдин судья яз 11 йисалди хкяна.
1873 йисуз адаз гахкана адан тухумдин фамилияни ва дворяниндин тӀварни. Кхьизвай шиирар ва таржумаяр ада Фет фамилиядихъ галаз акъудзавай.
1877 йисуз А.Фета Степановка гана ва Курски губернияда авай куьгьне вахтарин имение Воробьёвка къачуна-Тускарь вацӀран къерехдал алай агъадин кӀвал, кӀвалин патаг -виш йисарин парк, вацӀран кьулухъ-цадай чилер галай хуьр. Ада майишатдин везифариз гзаф фикир гузвай, гъвечӀи арабада аваз ада са къатда вичин чилериз килигиз физвай.
Баянар
дуьзар хъувун- ↑ 1,0 1,1 идентификатор BNF Проверено 10 октябрьдиз 2015.
- ↑ Фет Афанасий Афанасьевич, Фет Афанасий Афанасьевич // Большая советская энциклопедия, 1969—1978 Проверено 28 сентябрьдиз 2015.
- ↑ Библиотека лучшей мировой литературы
- ↑ Н. М. Чернов Тургенев и Фет среди Шеншиных.
- ↑ Страхов Н. Н. А. А. Фет. Биографический очерк // Полное собрание стихотворений А. А. Фета. — СПб.: т-во А. Ф. Маркс, 1912.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Афанасий Фет (урус). Культура.РФ (10 октябрь 2020). Ахтармишун 10 октябрь 2020.
- ↑ 7,0 7,1 Биография Афанасия Фета (урус). РИА «Новости» (10 октябрь 2020). Ахтармишун 10 октябрь 2020.