Шемаха (азер. Şamaхı) — Азербайжан республикадин Шемаха районда авай шегьер. Райондин администрациядин юкь я.

Азербайжандин пайдах Шегьер
Шемаха
Герб
Герб
Уьлкве
Азербайжан
Муниципал район
Статус
1938 йисуз шегьердин статус къачунва
Агьалияр
36 800 кас (2012)
Миллетар
Динар
Сятдин чӀул
Телефондин код
+994 020 26
Почтунин индекс
AZ 3800
Автомобилдин код
38
Официал сайт
http://www.shamaxi-ih.gov.az
 (урус)  (инг.)
Шемаха (Азербайжан)
Шемаха
Баку

География дуьзар хъувун

Шегьер ЧӀехи Къавкъаздин суварин кьиблединни-рагъэкъечӀдай патан хушарал, 800 метр кьакьандал, ПӀирсаат вацӀун дугунал ала. Баку шегьердилай 122 км яргъал ала. Шегьер пуд патай сувари элкъуьрна юкьва тунва: кефердихъай — Бинаслы ва Гушган сувар, кефердинни-рагъакӀидай пата — Пирдиреки ва Рушан-КӀеле сувар, рагъакӀидай патайни — Мейсери сув. Шемахадин кьиблепатайтӀуз Зогалавай вацӀ авахьзава.

Тарих дуьзар хъувун

Шегьердин кефердинни-рагъакӀидай пата кьиле фейи археологиядин эгъуьнрин нетижада, V—IV виш йисариз талукь тир дегь чӀаван шегьердин амукьаяр дуьздал акъуднай.

Алпан уьлкведин шегьеррикай сад тир Шемахадин тӀвар Птоломеян тарихдин гъиливкхьинра Кемахея хьиз гьатнава. Дегь Шемахадин харапӀаяр гилан шегьердилай рагъакӀидай пата ала ва 50 гектардилай гзаф майдандал экӀя хьанва.

X виш йисуз Шемаха Ширван гьукуматдин кьилин шегьер хьанай.

1222 йисуз яргъал гагьда фейи ягь-ягъунрилай кьулухъ Шемаха монгол-татаррин кьушунрин паталай дяведалди къачуна барбатӀнай [1].

1721 йисуз I-й Сурхай-хан, Гьажи Давуд ва Агьмедхан уцми санал Шемаха ва Генже шегьерар кьазва.

1957 йисуз шегьердилай 22 км мензилда виликан Советрин Союздин чӀехи метлеб авай объектрикай сад тир — Шемахадин астрофизикадин обсерватория туькӀуьрнай.

Агьалияр дуьзар хъувун

Брокгаузан ва Ефронан Энциклопедиядин гафарганди гузвай малуматрив кьурвал, XIX виш йисан эхирда Шемаха шегьерда 20 008 касди уьмуьрзавай (10 450 итим, 9558 паб), абурукай: 79 % — азербайжанар, 18 % — эрменияр, 3 % — урусар тир. Мусурманрикай 22 % сунияр, амайбурни шиияр тир.

Чкадин жемятрин кьилин машгъулатар малдарвал, гамархрунвал ва чехир гьазурун тир.

1989 йисуз кьиле фейи агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна, шегьерда 24 681 кас авай. 2010 йисуз агьалидин кьадар 31 704 агакьнай.

ТӀвар-ван авай ксар дуьзар хъувун

Стха-шегьерар дуьзар хъувун

Эдебият дуьзар хъувун

Баянар дуьзар хъувун

ЭлячӀунар дуьзар хъувун

Шаблон:Шемаха райондин яшамиш жезвай чкаяр