Алтыпара, гьакӀни Алтыпарадин азад жемият — Кьиблепатан Дагъустанда 1630 йисалай 1839 йисал кьван хьайи теократик (яни гьукум ругьани ксарин гъиле авай) лезги гьукумат. Адан юкь — Миграгъ хуьр тир.

Алтыпара азербайжан чӀалан гаф я ва «ругуд пай» мана гузва; алты — «ругуд», пара — «пай/чӀук». Им вичик акатзавай ругуд хуьруьхъ галаз алакъалу я.

Алтыпарадин азад жемиятдик ругуд хуьр акатзавай: Миграгъ, Къара-Куьре, Къуруш, Текипиркент, Макьар, Къалажух.

География дуьзар хъувун

Алтыпара Дагъустандин лап кьибле пата алай. Адан кеферпатан сергьятар Самур вацӀун яргъивилихъди, кьиблепатанбурни Къавкъаздин Кьилин цӀиргъинлайтӀуз физвай. РагъакӀидай пата ам Дукъузпарадихъ галаз, рагъэкъечӀдай патани Тигьиржалдин азад жемиятдихъни Къубадин ханвилихъ галаз са сергьятра авай.

Тарих дуьзар хъувун

Алтыпарадин азад жемият 1630 йисуз арадал атанай ва Дагъустан Урусатдин империядик акатдалди, 1839 йисалди амукьнай. Чара-чара вахтара Алтыпарадик Мискискар ва Игъир хуьрерни акатнай. Ва чара-чара девирра азад жемиятдин кьилин хуьр Къара-Куьре, Мискискар ва гьатта Игъирарни хьанай.

1811 йисан февральдиз Алтыпара Урусатдин империядин раятвилик экечӀнай. Алай чӀавуз Алтыпарадин чилерал Дагъустан Республикадин Дукъузпара район экӀя хьанва.

Агьалияр дуьзар хъувун

Алтыпарадавай вири хуьрерин агьалияр лезгияр, суни-мусурманар тир.

Алтыпарадин лезгийрикай И. Г. Гербера икӀ кхьенай:

«Лезгийрин вири тарашхъанарни угърияр ятӀани, Къуба пата абуру тарашвилер ийидач, вучиз лагьайтӀ ана абуру къуьл къачузва ва дегишарзава. Угъривилин кеспидал абур анжах Гуржистанда ва анихъ галай сувара алахъда.»


«Женгера абуру яракьар, хъсан турар ва пара къалханар кардик кутада. Инсанар викӀегь ва кичӀ квачирбур я.»

Эдебият дуьзар хъувун