Урусатдин шегьерар
2010-лагьай йисан Вириурусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрив кьурвал, 1100 яшамишдай мукьдив (чкадив) шегьеррин статус гвайди я (2002-лагьай йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрив кьурвал, 1098 шегьер тир).
2013-лагьай йисан гьер вацран садлагьай йикъан гьалдиз килигна шегьеррин сан-гьисаб 1097-див тӀимил хьана, вучиз лагьайтӀа 2012-лагьай йисан чиле вацран садлагьай йикъалай инихъ Московский, Щербинкани Троицк шегьерар Москвадин ибаратдик акатна ва Урусстатди абур кьилдин шегьерар хьиз мад гьисабзавайди туш.[1][2]
Къирим федерал округдин 17 шегьер (КъФО-да тухванвай агьалияр сиягьдиз къачунин малуматар), Татарстанда арадал гъанвай цӀийи Иннополис шегьер, ва гьакӀни 2014-лагьай йисан 2-лагьай кьамугдиз Москва вилаятда терг хьанвай Юбилейный шегьер (Королев шегьердин ибаратдик акатна) гьисабдиз къачуна, 2013-лагьай йисан гьер вацран садлагьай йикъан гьалдиз килигна, Урусатдин Федерациядин шегьеррин кьадар 1114-див агакьнава.[3][4]
2015-лагьай йисан кьамуг вацран садлагьай йикъан гьалдиз килигна, УФ-дин шегьеррин сан-гьисаб 1112-див тӀимил хьана, вучиз лагьайтӀа 2015-лагьай йисан 22-лагьай гьердиз Москва вилаятдин Железнодорожный шегьер Балашихадин ибаратдик акатнай ва 2015-лагьай йисан 1-лагьай кьамугдиз Москва вилаятдин Климовск шегьер Подольскдин ибаратдик акатнай.[5][6]
2015-лагьай йисан баскӀум вацран цӀудлагьай йикъан гьалдиз килигна, шегьеррин сан-гьисаб 1113-див чӀехи хьана, вучиз лагьайтӀа 2015-лагьай йисан мара вацран 29 йикъан, № 578-ОЗ нумрадихъ галай «Амур вилаятдин Углегорск шегьер дегишруникай» къанундив кьурвал Углегорск лугьудай шегьервилин хуьр шегьердиз дегишарна, 2015-лагьай йисан 30-лагьай фундукӀдиз адал Циолковский цӀийи тӀвар эцигна.[7][8]
2015-лагьай йисан цӀехуьл вацран садлагьай йикъан гьалдиз килигна, УФ-дин шегьеррин сан-гьисаб 1112-див тӀимил хьана, вучиз лагьайтӀа Москва вилаятдин Ожерелье шегьер Каширадин ибаратдик акатна.[9]
Инкъилабдилай гуьгъуьнин девирда Урасатдин Федерациядин шегьеррин сан-гьисаб административни территориал дегишрунин нетижада масакӀа хъижезвай тир, гьа гьисабдик квай ибур я:
шегьеррин кьадар чӀехи авунвай дегишрунар:
- шегьервилин хуьруьз шегьеррин статус вугун (инкъилабдилай гуьгъуьнин девирда арадал гъанвай шегьеррикай чӀехи пай) я тахьайтӀа арадал масад авачиз хуьруьн яшамишдай мукьдиз (Иннополис, Шали);
- Урусатдин Федерациядин сергьятар дегишрун — УФ-дин къанунри тестикьарзавай шегьеррин статус гвай яшамишдай мукьар авай территорияр УФ-дин ибаратдик кутун (Карел хев, Калининград вилаят, Кьиблепатан Сахалин, Тува, Къиримдин федерал округ);
- шегьер паюн — са шегьердин ибаратдикай масад хкечӀзава (Чериковск, Октябрьск);
шегьеррин кьадар тӀимил авунвай дегишрунар:
- административ рекьелди шегьердай шегьервилин хуьр (Охотск) я тахьайтӀа хуьруьн яшамишдай мукь (Яренск) авун.
- шегьер маса шегьердин ибаратдик кутун (Солнцево, Юбилейный)
- Урусатдин Федерациядин сергьятар дегишрун — УФ-дин ибаратдикай шегьеррин статус гвай яшамишдай мукьар авай территорияр хкудун (Урусатдин ШФСР-дикай Къазакьстан, Къиргъизстан, Къаракъалпкьстан, Къирим вилаят хкудун).
Агьалийрин кьадардал гьалтайла шегьерар кӀватӀалриз чара авун дуьзар хъувун
Урусатдин Федерациядин вилаятар вилик ракъурунин министрвили акъуднавай къайдайрин кӀватӀалдив кьурвал, уьлкведин шегьерар агъадихъ галай тегьерда чара ийида:[10]
- Лап ирибур — 1 миллион касдилай виниз агьалияр авайбур я;
- Ирибур — 250 агъзурдилай 1 миллиондал кьван кас авайбур я;
- ЧӀехибур — 100-далай 250-дал кьван агъзур кас авайбур я;
- Юкьван гьалдинбур — 50-далай 100-дал кьван агъзур кас авайбур я;
- ГъвечӀибур[11] — 50-дал кьван агъзур кас авайбур я.
2015-лагьай йисан гьер вацран садлагьай йикъан малуматар.[12]
| Федерал округ | Лап ирибур (1 миллиондилай виниз) |
Ирибур (500 агъзурдалай — 1 миллиондал кьван) |
Ирибур (250 агъзурдалай — 500 агъзурдал кьван) |
ЧӀехибур (100 агъзурдалай — 250 агъзурдал кьван) |
Юкьванбур (50 агъзурдалай — 100 агъзурдал кьван) |
ГъвечӀибур (50 агъзурдал кьван) |
Вири |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Яргъал тир рагъэкъечӀдайпатан ФО | 0 | 2 | 2 | 6 | 6 | 50 | 66 |
| Къиримдин ФО | 0 | 0 | 2 | 2 | 2 | 11 | 17 |
| Волгадин ФО | 5 | 7 | 5 | 15 | 35 | 132 | 199 |
| Кефердинни РагъакӀидайпатан ФО | 1 | 0 | 6 | 4 | 13 | 122 | 146 |
| Кеферпатан Къавкъаздин ФО | 0 | 1 | 3 | 10 | 10 | 32 | 56 |
| Сибирдин ФО | 3 | 5 | 2 | 11 | 20 | 89 | 130 |
| Уралдин ФО | 2 | 1 | 5 | 8 | 16 | 83 | 115 |
| Юкьван ФО1 | 2 | 3 | 13 | 26 | 37 | 225 | 306 |
| Кьиблепатан ФО | 2 | 2 | 4 | 9 | 16 | 46 | 79 |
| Вири1 | 15 | 21 | 42 | 91 | 155 | 790 | 1114 |
| Агьалияр, кас | 32386896 | 12852979 | 14543345 | 13986954 | 10861119 | 16210922 | 100842215 |
| Агьалияр, % | 32,12 % | 12,75 % | 14,42 % | 13,87 % | 10,77 % | 16,08 % | 100,00 % |
1Москвадин цӀийи сергьятрин къене авай 3 шегьер (Московский, Щербинка ва Троицк) квачиз; гьакӀни Королев шегьердин цӀийи сергьятрин къене терг хьанвай Юбилейный квачиз[12].
2010-лагьай йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрив кьурвал
| Федерал округ | Лап ирибур (1 миллиондилай виниз) |
Ирибур (500 агъзурдалай — 1 миллиондал кьван) |
Ирибур (250 агъзурдалай — 500 агъзурдал кьван) |
ЧӀехибур (100 агъзурдалай — 250 агъзурдал кьван) |
Юкьванбур (50 агъзурдалай — 100 агъзурдал кьван) |
ГъвечӀибур (50 агъзурдал кьван) |
Вири |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Яргъал тир рагъэкъечӀдайпатан ФО | 0 | 2 | 2 | 6 | 6 | 50 | 66 |
| Волгадин ФО | 5 | 7 | 4 | 17 | 35 | 130 | 198 |
| Кефердинни РагъакӀидайпатан ФО | 1 | 0 | 6 | 4 | 13 | 122 | 146 |
| Кеферпатан Къавкъаздин ФО | 0 | 1 | 3 | 9 | 8 | 35 | 56 |
| Сибирдин ФО | 2 | 6 | 2 | 12 | 19 | 89 | 130 |
| Уралдин ФО | 2 | 1 | 5 | 8 | 17 | 82 | 115 |
| Юкьван ФО | 2 | 3 | 11 | 25 | 40 | 228 | 310 |
| Кьиблепатан ФО | 2 | 2 | 3 | 10 | 17 | 45 | 79 |
| Вири | 12 | 25 | 36 | 91 | 155 | 781 | 1100 |
| Агьалияр, кас | 28222475 | 15754662 | 12146124 | 14105196 | 10854230 | 16444121 | 97526808 |
| Агьалияр, % | 28,9 | 16,2 | 12,5 | 14,5 | 11,1 | 16,9 | 100,0 |
2013-лагьай йисан 1-лагьай йикъав, уьлкведа шегьеррин кьадар 1097-див тӀимил хьанва, вучиз лагьайтӀа Москвади Московский, Щербинка ва Троицк шегьеррин территорияр туькьуьнин гъиляй.[13]
Баянар дуьзар хъувун
- ↑ m24.ru — Щербинка отпразднует День города в составе Москвы
- ↑ Независимый сайт Троицкого округа Москвы — Жители Троицкого округа стали москвичами!
- ↑ Закон Московской области от 21 мая 2014 года № 54/2014-ОЗ "Об объединении городов областного подчинения Московской области Королёв и Юбилейный и внесении изменения в Закон Московской области «Об административно-территориальном устройстве Московской области»
- ↑ Коммерсант Ъ — В Татарстане открыли новый город Иннополис
- ↑ Д-1-662па "Об объединении городов областного подчинения Московской области Балашиха и Железнодорожный и внесении изменения в Закон Московской области «Об административно-территориальном устройстве Московской области»
- ↑ Д-1-865 па "Об объединении городов областного подчинения Московской области Климовск и Подольск, упразднении Подольского района Московской области и внесении изменений в Закон Московской области «Об административно-территориальном устройстве Московской области»
- ↑ Закон Амурской области об изменении статуса посёлка Углегорск
- ↑ Федеральный закон от 30.12.2015 N 411-ФЗ «О присвоении образованному в Амурской области городу наименования — Циолковский»
- ↑ Совет депутатов Муниципального образования «Городское поселение Ожерелье» Каширского муниципального района Московской области 21.07.2015 г. № 4\31 «Об объединении городов Кашира и Ожерелье Каширского района Московской области»(кьейи элячӀун)
- ↑ МИНИСТЕРСТВО РЕГИОНАЛЬНОГО РАЗВИТИЯ РФ. Свод правил СП 42.13330.2011 Градостроительство. Планировка и застройка городских и сельских поселений Актуализированная редакция. СНиП 2.07.01-89. Издание официальное — Москва 2011 Архивация 18 апрель 2013 йисан.
- ↑ Шегьеррилай гъейри «гъвечӀибур» лугьудай категориядик, Урусатдин Федерациядин вилаятар вилик ракъурунин министрвили акъуднавай къайдайрин кӀватӀалдив кьурвал, вири шегьервилин хуьрер акатзавайди я. И макъаладин таблицаяр туькӀуьрдайла шегьервилин хуьрер гьисабдиз къачунвайди туш
- ↑ 12,0 12,1 Росстат. Федеральная служба Государственной статистики. Численность населения Российской Федерации на 1 января 2015 года. 24. Группировка числа городов по численности населения, проживающего в них, на 1 января 2015 года; 25. Группировка численности населения, проживающего в городах, на 1 января 2015 года
- ↑ Росстат. Федеральная служба Государственной статистики. Численность населения Российской Федерации на 1 января 2013 года. 24. Группировка числа городов по численности населения, проживающего в них, на 1 января 2013 года; 25. Группировка численности населения, проживающего в городах, на 1 января 2013 года