Тунис
| Тунисдин Республика араб. الجمهورية التونسية | |||||||||||
|
|||||||||||
| Кьилин шегьер: | Тунис | ||||||||||
| Шегьерар: | Тунис, Сус, Сфакс | ||||||||||
| Аслутуширвал: | 20 март 1956 (Франциядилай) | ||||||||||
| ЧӀал: | араб | ||||||||||
| Идара авунин тегьер: | Президентдин республика | ||||||||||
| Кьил: | Каис Саид | ||||||||||
| Майдан: | 163 610 км² (91-лагьай) | ||||||||||
| · Цин кьадар %: | 5,0 | ||||||||||
| Агьалияр: | 10 982 476 кас (79-лагьай) | ||||||||||
| · Агьалийрин чуькьуьнвал: | 61,6 кас/км² | ||||||||||
| Пул: | Тунисдин динар | ||||||||||
| КъВБ: | 130 млрд. $ (72-лагьай) | ||||||||||
| · АСКА КъВБ: | 12000 $ | ||||||||||
| ИПВИ: | 0,735 (95-лагьай) | ||||||||||
| Домен: | .tn | ||||||||||
| Телефондин код: | +216 | ||||||||||
| Сятдин чӀул: | +1 | ||||||||||
Тунис (араб. تونس) тамам Тунисдин Республика — Африкадин кефер пата авай араб гьукумат я. Кьилин шегьер гьакӀни Тунис я. Гьукуматда 11 миллиондилай пара кас яшамиш жезва. Тунис 24 велаятдал пай жезва. Тунис Магъриб гьукуматрикай сад я.
География дуьзар хъувун
Тунис Африкадин кефер пата авайди я. Кефер патай Тунис Чилинкьулан гьуьлуьхъ гала (гьулуьн къерех 1146 км), . РагъэкъечӀдай патахъ Ливия гала, рагъакӀидай патахъ Алжир. Кьилин шегьер Тунис я. Чилин майдан 163 610 км² я.
Виридалайни кьакьан чка Шамби сув я (1544 м), виридалайни агъа — Эль-Гарса, анал −17 метр ала. Тунис Африкадин виридалайни кеферпатан гьукумат я — адалай Италиядин Сицилиядалди авайди 140 км я.
Тарих дуьзар хъувун
Чи эрадилай вилик 1100—600 йисара Тунисдин гьулуьн арада финикивийри чпин шегьерар эцигнавай. Гьабурукай виридалайни чӀехи шегьер Карфаген хьанвай — ам 814 йисуз ч.э.в. финикивийрин шегьер Тирдай атай ксари бине кутунвайди тир. РагъакӀидай Чиликьулан гьуьлуьн пата Финикиядин къуват ават авурла Карфагенди адан чилер вичиз къахчуна. 3-й вишйисуз ч.э.в. Карфаген гьа арада виридалайни пара къуват пара авай гьукумат тир. Адан гъиле авай: Кьиблепатан Испания, Кеферпатан Африка, Сицилия, Сардинияни Корсика. Римдихъ галаз са шумуд сефер дявеяр хьана эхирда 146 йисуз я.э.в. Карфаген чкӀурнавай. Адан чилерикай Римдин провинция Африка туькӀуьрнавай.
Юлий Цезарьди адан чкадал колония эциг ая лагьана, 44-й йисуз ч.э.в. финикиви Карфагендин чкадин патаг цӀийи шегьер эцигна, Colonia Iulia Carthago тӀвар эцигна. Гьа саягъ римдин Карфагендихъ пара чӀехи агалкьунар хьана. Римдин империя пай хьайила адакай Вандалринни Аланрин пачагьвилин кьилин шегьер хьана (429—533 йисара). Ахпа а чилер Византияди къачуна, Юстиниан императордин девирда. ГьакӀа Карфагендикай Карфагендин экзархатдин кьилин шегьер хьана. 697 йисуз Византиядин Карфаген арабри къачуна.
Гуьгъуьна Тунисдин чилела Византиядин къеледин чкадал арабри чпин Кеферпатан Африкадин сифте шегьер эцигна, Кайруан. Адакай вири Кеферпатан Африкадин элверунин юкьв хьана. 1534 йисуз османрин адмирал Хайруддин Барбаросади Тунис къачуна, гуьгъуьнин йисуз ам Пак тир Римдин императорди Карл V Габсбургди къахчуна.
Экономика дуьзар хъувун
Тунисдин экономика хуьруьн майишатдални индустриядал аслу я. ЯтӀани виридалайни чӀехи мана хуьруьн майишатдив гва. Кьведлагьай чкадал туризм ала[2]. Ахпа къвезва кьесил индустрия. ГьакӀни Тунисди вичин нафт акъудзава. Гьукуматдихъ пара фосфоритар ава. Жузунрай килигайла гьукуматдин 50 % ксари чеб кьулан классдик кутазава.
Административ паюн дуьзар хъувун
Тунис 24 велаятдал пай хьанвайди я, гьардан кьиле вали ава. Гьа велаятар 264 муатамадиятдал пай хьанва. Муатамадиятар 2073 шейхатрал пай хьанвайди я, гьабурун кьилени шейхар ава. Валияр гьукуматдин президентди эцигзавайди я. Муатамадар Къенепатан Крарин министрди эцигзавайди я.