Темир-Хан-Шурадин округ
Темир-Хан-Шурадин округ (урус. Темир-Хан-Шуринский округ) — 1860 — 1922 йисара хьайи, Дагъустандин вилаятдик ва Дагъустандин АССРдик квай администрациядин тек.
 Округ
|
Администрациядин юкь — Темир-Хан-Шура шегьер тир.
Администрациядин паюнар дуьзар хъувун
Округ наибвалриз пай жезвай. 1899 йисуз наибвилер участокриз элкъвенай. Вичин нубатда гьа наибвилер хуьруьн-жемиятрикай ибарат тир.
1886 йисуз округдик агъадихъ галай наибвилер акатзавай:
| Наибвал | Администрациядин юкь | Агьалияр | Миллетар |
|---|---|---|---|
| Темир-Хан-Шурадин наибвал | Агъа Казанище | 20 959 | къумукьар (88 %) аварар (12 %) |
| Тарки наибвал | Тарки | 11 309 | къумукьар (73,6 %) нугъаяр (23,5 %) чувудар (2,8 %) |
| Чир-Юрт наибвал | Чир-Юрт | 22 809 | къумукьар (50 %) аварар (43 %) |
| Къара-Будагъкент наибвал | Къара-Будагъкент | 10 785 | даргияр (51,8 %) къумукьар (46,4 %) |
| Дженгутай наибвал | Агъа Дженгутай | 10 785 | къумукьар (57,6 %) аварар (30,4 %) даргияр (11 %) |
1926 йисуз наибвилер терг авуна абурун чкадал вад участокар тешкилнай:
- Дженгутай участок (юкь — Агъа Дженгутай хуьр)
- Къара-Будагъкент участок (юкь — Къарабудагъкент)
- Тарки участок (юкь — Петровск хуьр)
- Темир-Хан-Шурадин участок (юкь — Агъа Казанище хуьр)
- Чир-Юрт участок (юкь — Чир-Юрт хуьр)
Тарих дуьзар хъувун
Темир-Хан-Шурадин округ Дагъустандин вилаятдин къене 1867 йисуз Тарки шамхалвилин, Мехтули ханвилин ва Присулак наибвилин сад хьанвай чилерал арадал гъанай. 1921 йисуз округ Дагъустандин АССР-дик акатнай. Гьа а йисузни округдин са пай Магьачкъала райондин тешкилуниз чара авунай. 6.01.1923 тарихда ДАССР-дин ЦИК-дин къарардалди, округдикай гилан Буйнакск район авунай.
1928 йисан ноябрь вацра Дагъустандин АССР-да кантонриз паюнин система къуватда гьатнававиляй вири округар терг авунай. Округдин къене сифте кантонар, гуьгъуьнлай гьа кантонрикай гилан районар тешкилнай.
Агьалияр дуьзар хъувун
1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрив кьурвал, округда 76 470 касди уьмуьр ийизвай [1].
1886 йисан малуматриз килигна, округда авай миллетар [1]:
| Вири | къумукьар | аварар | даргияр | нугъаяр | чувудар | чеченар | цӀапар |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 76 470 (100 %) |
49 069 (64,2 %) |
13 311 (17,4 %) |
10 361 (13,5 %) |
2 556 (3,3 %) |
976 (1,3 %) |
184 (0,2 %) |
8 (0,1 %) |