Каратаяр
| Каратаяр КӀкӀирди | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Вири санлай кьадар | |||||||||
|
Тахминан 10 000 кьван кас | |||||||||
| Гегьенш хьанвай ареал | |||||||||
| |||||||||
| ЧӀал | |||||||||
| Карата чӀал | |||||||||
| Дин | |||||||||
| Ислам, суни мусурманар | |||||||||
| Акатзава | |||||||||
| Анди халкьар | |||||||||
| Мукьва халкьар | |||||||||
| ахвахар, чамалалар, андияр, аварар ва мсб. | |||||||||
| Ареалдин карта | |||||||||
 | |||||||||
| 21 ранг |
Каратаяр (кар. кӀкӀирди) — Дагъустандин Ахвах районда хуьрера уьмуьр ийизвай Къавкъаздин бинедин суван халкь. Нах-дагъустан халкьарин группадин авар-анди-цез халкьарин хзандик квай анди халкьарин группадик акатзава. Авар миллетдин этник группа хьиз гьисабзавайди я. Диндал гьалтайла суни-мусурманар я.
Карата хуьрер дуьзар хъувун
Ахвах районда: Анчик, Арчо, Вини Инхело, Инхело, Карата, Маштада, Рацитль, Рачабулда, Тукита, Цумали.
Хасавюрт районда: Сиух, Тукита, Анчих-кутан, Андуз, Индира, Гавриил-кутан, Кирпич-Кутан, Кокрек, Муцалаул.
Идалайни гъейри каратаяр Бабаюрт, Кизилюрт ва Кизляр районрин кутанра ва хуьруьн майишатра уьмуьр ийизва.
Тарих дуьзар хъувун
Чпи чпиз кӀкӀирди лугьузва. Мукьвал алай аварри абуруз — кӀкӀаралал лугьузва.
Къавкъаздин дяве куьтягь хьана Дагъустан Урусатдиз муьтӀуьгъ хьайидалай кьулухъ карата миллетдин хуьрер Анди округдин Карата наибвилик акатнай ва 16 хуьруьн-жемиятрикай ибарат тир. 1895 йисуз Дагъустандин вилаятда 6 162 карата гьисабнай. 1938 йисуз абурун кьадар 6 700 тир. СССР девирдилай гатӀумна каратаяр кьилдин миллет хьиз гьисабзавачир, абур авар миллетдин кьадардик квай. 2010 йисуз кьиле тухвай агьалияр сиягьриз къачунин малуматриз килигна, уьлкведа 4 787 касди чеб карата хьиз къейд авунай.
ЧӀал дуьзар хъувун
Каратаяр карата чӀалал рахазва. Абурун саки виридаз авар чӀал, урус чӀал ва са кьадар чечен чӀалар чида. Карата чӀал — нах-дагъустандин чӀаларин хзандин авар-анди-цез чӀаларин группадик акатзава. Адаз виридалайни мукьва чӀал ахвах чӀал я. Карата чӀал кьве нугъатриз пай жезва: вич карата ва токида нугъат. Вичин нубатда карата нугъатни гуьгъуьнин рахунриз пай жезва: анчих, арчо, рачабал, рацитли рахунар. Вичин кьетӀенвилериз килигна, анчих нугъат ботлих чӀалаз виридалайни мукьва я.
Карата чӀалакай сифте малуматар 1895 йисуз акъатай Р. Эркертан «Къавкъаздин дувулар квай чӀалар» ктабда гьатнава.
Дин дуьзар хъувун
Диндал гьалтайла каратаяр суни-мусурманар я. Вири Дагъустандин халкьар хьиз каратаярни вилик девирда христианар тир. Анжах XVIII виш йисан сифте кьилера абур мусурманвилиз элкъвенай.