Джакарта: различия между версиями

Джакарта Ява островдин кефер-рагъакӀидай пата авайди я, лап къерехал, Явадин гьуьлуьн заливдал. Шегьердин кефер пата дуьзен авайди я, гьуьлуьн дережадилай 8 метр кьакьанвал авай. Шегьердин майдандин зурдилай пара пай гьуьлуьн дережадилай агъухъ галайди я, гьавиляй марфар къвайла а чкайра пара ятар кӀватӀ жезвайди я. Шегьердин кьибле пата пара пелеяр ава. Джакартадай 13 вацӀ физва, гьабурукай: Чиливунг, Маланг, Ангке, Чиденгни мсб. Чиливунгди шегьер рагъакӀидайни рагъэкъечӀдай патарал пайзавайди я.<ref>{{ref-id}}[http://waspada.co.id/index.php?option=com_content&view=article&id=159647:minister-jakarta-east-flood-canal-accomplished-in-2011&catid=30:english-news&Itemid=101 Minister: Jakarta East Flood Canal accomplished in 2011]. Waspada.co.id (30 November 2010). Retrieved on 12 June 2011.</ref>. Икьван пара цер авайвилини патаг гвай чкайра тамар атӀузавайвили, гьулуьн лепеярни хкаж жезвайвили шегьер мукьвал-мукьвал циг ацӀур жеда. Гьа саягъ, 1996 йисуз шегьердин 70 %д чил цин кӀаник хьанвай. Гьадалай гъейри, шегьердин агьалийриз герек авайвили пара чилин ятар акъудзава, гьавиляй чил вични ацукьзава, гьар йисуз 5 — 20 сантиметрдалди. РагъэкъечӀдай пата шегьерди [[РагъакӀидай Ява]] велаятдихъ галаз сергьятзава, рагъакӀидай пата [[Бантен]] велаятдихъ галаз.<ref>{{ref-en}} http://www.thejakartapost.com/news/2011/07/27/dutch-study-new-dike-jakarta-bay.html</ref>.

Шегьердин бине кутунвай югъ хьиз хсабзавайди я 1527 йисан 22 июнь. А юкъуз Демак султанатдин кьушунар Фатахиллдин гъилик кваз португалрин флотдал гъалибвал кьуна [[Португалия|португалриз]] чпин къеле эцигиз кӀанзавай Сунда-Келепа хуьр кьурла. Адал эцигна тӀвар Джаякерта (Гъалибвилин шегьер). 1619 йисуз Джаякерта [[Англия|англивийри]] элкъвена акъвазна, абур хъфейила [[Нидерландар|голландри]] чкӀурна. А чкадал Ян Питерсон Куна Батавия къеле эцигна, голландрин чӀехибубаяр батаврин тӀварцӀиз талукьарна. 1621 йисалай эгечӀна а тӀвар къеледихъ элкъвена чӀехи хьайи шегьердизни хъхьана, адакай Голландиядин Ост-Индиядин кьилин шегьер хьана.<ref>{{Cite web|url=http://geoman.ru/geography/item/f00/s03/e0003145/index.shtml|title=ДЖАКАРТА|publisher=geoman.ru|accessdate=2020-06-03}}</ref><ref name="PK">{{Книга|заглавие=Пять континентов / [[Вавилов, Николай Иванович|Н. И. Вавилов]]. Под тропиками Азии / [[Краснов, Андрей Николаевич|А. Н. Краснов]]|часть=Под тропиками|место={{М}}|год=1987|издательство=[[Мысль (издательство, Москва)|Мысль]]|страницы=182—183}}</ref>. А тарихвилин чкаяр къенин Джакартадин кефер пата, порт галайвал алайди я, адаз Агъа Шегьер лугьуда. 1808 йисуз шегьер кьибле патахъ гегьеншар жез эгечӀна. Къенин Медан Мердека лагьай юкьван майдандал Батавиядин Вине Шегьер экъечӀна. XӀX вишйисан эхирда Агъа шегьерда гьар жуьре идараяр авай, Вини пата [[европа]]вийрин чӀехи пай яшамиш жезвай. Гьабурун арада [[китай]]вийрин магьле авай. Вини шегьерда гьакӀни эрменрин Батавидин епархидин клисани авай. Шегьер 1942 йисуз японвийри къачурла адаз Джакарта тӀвар кьулухъ хгана. 1945 йисуз Индонезияди вичин азадвал лагьайла адакай гьукуматдин кьилин шегьер хьана. 2019 йисуз чир хьана кьилин шегьердин статус [[Калимантан]] островдал алай цӀийиз эцигзавай шегьердиз тухудайди.<ref>{{книга |издательство=Yayasan Cipta Loka Caraka |заглавие=The Sunda Kingdom of West Java From Tarumanagara to Pakuan Pajajaran with the Royal Center of Bogor |год=2007 |язык=en}}</ref>.