|
==Халифвал==
Усман ибн Аффан кьейидалай кьулухъ пуд югъ алатайла халифвилин чкадал Али атана. Кьин кьурдайлай кьулухъ ада мискIинда жемятдин вилик ихьтин гафарив экъечIна: ''«Аллагьдин расул — Аллагьдин салатни салам хьуй адал — къахчурдалай кьулухъ, инсанри адан халиф (чкадал акъвазнай кас) яз Абу Бакр авуна, ахпа Абу Бакра вичин чкадал адан рекье аваз физвай Умар эцигна. Ахпа Умара ругуд ксарикай ибарат тир мешвера тешкилна ва абуру Усманан хийирдиз къарар кьабулна. Ада квез виридаз дакIан кIвалахар авурди я, абур гьи кIвалахар ятIа квез хъсан чида. Ахпа ам элкъуьрна кьуна ва кьена. Гуьгъуьнлай куьн жуван ихтиярдалди зи патав атана ва завай тIалабна. Зун куьн хьтин инсан я. Квез вуч тайинарнаватIа зазни тайинарнава, куь хиве авай буржияр зи хивикни ква. Аллагьди куьни кьиникьинин арада авай варар ахъайна ва йифен мичIивал алукьзавай хьиз фитнедин вахтар алукьна. Ва и крариз, сабурлу, фагьумлу ва крар кьатIидай касдилай гъейри садавайни давам гъиз жедач. Эгер куьн заз ва Аллагьдиз муьтIуьгъ хьайитIа за куьн куь пайгъамбардин рекьел хкида ва ада чаз буйругънавайбур кьилиз акъудда. Гьакъикъатда, заз Мугьаммадан ''(саллаЛагьу{{салаллагьу алейгьи ва саллям)''салям}} джамаатдиз гьакимвал ийидай мурад авачирди аршдилай ва вичин Тахтунилай Аллагьдиз аквазва, амма куь фикир сад хьайила завай куьн туна физ хьанач.»''.
===Халифатда ватандаш дяве===
===Кьиникь===
Ибн Сад аль-Багъдади, аль-Балазури, аль-Мубаррад, аль-Масуди, аль-Исфахани, Ибн Шахрашуб хьтин авторрив агакьай хейлин кьисайрив кьурвал, Мугьаммад пайгъамбардиз ''(саллаЛагьу{{салаллагьу алейгьи ва саллям)''салям}} (ва я Алидиз), Алидин чуру кьиликай кIвахьзавай ивидай кьацIадайди виликамазди чизвай. Ан-Нахраванда хьайи ягъунра кьиникьикай хкатай хариджийри, мусурман умматдиз гъайи ихьтин къакъатунрин тахсиркарар тир Али, Муавия ва Амр ибн аль-Ас тайин авур са вахтунда яна рекьидай чинебан икьрар кьабулна. Икьрардин шерикрикай сад Абдуррагьман ибн Мулджам Тайм ар-Рибаб тайифадин векилрихъ галаз гьалтнай, абурухъ ан-Нахравандин ягъунра вичин дахни стха квадарнавай Катами бинт аш-Шиджна тIвар галай са дишегьлини галай. Ибн Мулджама адаз вичин паб жез теклифна, дишегьлиди разивал гана, амма мехъерин магьар яз вичиз пуд агъзур диргьам пул, са лукI ва Алидин кьиникь гудай шартIуналди. Адаз вичин мукьвабур яна кьенай Алидивай кьисас къахчуз кIанзвай. 661 йисан 22 январьдин йифиз пуд шерик, абурук Ибн Мулджамни кваз, Куфа шегьердин жуьмя мискIинда экуьнин кпIуналди амукьнавай ксарихъ галаз акъваздай къарар къачуна. Экв малум хьайи вахтудна Алиди азан гьарайна мискIиндин къенез гьахьна. Ибн Мулджам ва адан шерикрикай сад: «Дуван тек са Аллагьдиз махсус я, ваз ва турар гвай ви ксариз туш, я Али» гафар гьарайна Алидин винел вегьена. Шерикдивай куткуз хьанач, амма Ибн Мулджама Алидиз агъу гвянай гапурдив кьиникьал гъидай хирер авуна. Кьве шерикдивай катиз мумкин хьана, амма Ибн Мулджам кьуна халифан патав гъана. Алиди лагьана: «Чандин чкадал чан жеда, эгер зун кьейитIа, рекьикь, эгер амукьайтIа адан кар за жува аквада». Муавиядин ва аль-Асан месэладикай рахайтIа, абур кьведни кьиникьикай хкатна. Муавиядин кIвачик жизви хер галукьна, амма аль-Асан чкадал, ам вич хьиз хьана ягъалмишай хариджийри адаз мукьва тир къуллугъчи Хариджа ибн Хузафа яна кьенай. Алиди вичин патав хваяр Гьасаназни Гьусейназ эверна ва эхиримжи несигьат гана: «умунвилелни диндарвилел кIеви хьун ва Ханафия тIвар алай адан папакай хьайи, чпин гъвечIи стха тир, аялдихъ галаз хъуьтIуьл хьун.» Гьадалай кьулухъ ада весидин чар кхьена ва уьмуьрдин эхиримжи декъикъадалди шагьада ва Аллагьдин тIвар тикрарзавай. Халиф Али ибн Абу ТIалиб ''(радиАллагьу ангьу)'' 23 январьдин йифиз рагьметдиз фена. Али Куфа шегьердин мукьвал кучуднава. Ам кучуднавай чка сир яз кьунвай, анжах аббасвийрин династиядин халиф Гьарун ар-Рашида гьукум гьалай чIавуз адан сурун чка дуьздал акъуднай ва са тIимил вахтунилай анал пIир (пак чка) туькIуьрнай, гуьгъуьнлай гьа пIирен къваларив Эн-Наджаф шегьер экIя хьанва.
==Кьиникьилай кьулухъ==
|
