Туьрквер: различия между версиями
Содержимое удалено Содержимое добавлено
Тегар: Мобил аппаратдай дуьзар хъувун. Мобил жуьредай дуьзар хъувун. |
Тегар: Мобил аппаратдай дуьзар хъувун. Мобил жуьредай дуьзар хъувун. |
||
ЦӀар 124:
{{Асул макъала|Болгариядин туьрквер}}
Болгария Республикада агьалидин кьадардиз килигна болгаррилай кьулухъ кьведлагьай чкадал туьрквер ала. 2011 йисан малуматриз килигна, уьлкведа 588 000 туьрквери уьмуьр ийизвай ва вири агьалидин 8,5 % туькIуьрзавай. Диндал гьалтайла чIехи пай суни-мусурманар я, абурук са кьадар шиияр ва христианарни ква. КIватIидаказ уьлкведин кьиблединни-рагъэкъэчIдай пата чкIанва. Кырджали шегьердин агьалидин 62 %, Кырджали вилаятдин агьалидин 66 % ва Разград вилаятдин агьалидин 50 % туьрквери туькIуьрзава. ГьакIни, пара кьадарда туьрквери Разград, Шумен, Силистра шегьерра уьмуьр ийизва. Хайи туьрк чIалалай гъейри гзафбуруз болгар, урус ва немец чIалар чида. Дикъет чIугвадай кар ам я хьи, уьлкведин кьиблединни-рагъэкъэчIдай пата авай туьрквер — Усманрин Империядин девирда иниз куьч хьана атанвай туьркверин дуьз несилар я, амма уьлкведин кефердинни-рагъэкъэчIдай пата авай туьрквер тарихдин къене туьрквериз элкъвенай болгаррин ва муькуь чар-чара тайифайрин несилар я.
===Румыниядин туьрквер===
Румынияда туьркверал «гъвечIи миллет»-дин статус гала. Абуруз гьукуматдин парламента са векил ава. 2002 йисан малуматриз килигна уьлкведа 32 596 туьрк (агьалидин 0,2 %) авайди малум хьанай.
Туьквер Румыниядин чилерал XV виш йисуз атанай. XV-XIX виш йисара Дунайдин пачагьвилер Усманрин Империядин гъилибанвилик квайтIани, Добруджа вилаятдилай гъейри, ина туьрквер авачир. XV виш йисалай эгечIна и вилаят куьчери туьрк тайифайрин колонизациядик акатнай. Урус-туьрк дяве гатIумдалди, 1878 йисуз Добруджа вилаятда (гилан Румыниядин Кеферпатан Добруджа район я) авай туьркверин кьадар 50 000-лай виниз тир. Туьркверилай гъейри и чилерал 100 000 кьван муькуь мусурман миллетрини уьмуьр ийизвай. Урус-туьрк дяве куьтягь хьайила кьулухъ 100 000-ав агакьна мусурманар Румыниядай Анатолиядиз (Турциядиз) мугьажирар хьиз куьч хьанай. 1880 йисуз Румынияда кьиле фейи агьалияр сиягьриз къачуни Добруджада 18 624 туьрк авайди къалурнай (вири агьалидин 13 %). 1970 йисалди туьркверин гъвечIи группа Румыниядин кьибле пата, Дунай вацIа авай Ада-Къеле островдал уьмуьр ийизвай. 1970 йисуз Дунай вацIал I-й Джердап цин электро-станция эцигдайла вацIун дережа садлагьана хкаж хьанай ва Ада-Къале остров цик акатнай. Островдин эгьлийрин са пай Турциядиз хъфенай, муькуь пайни Констанца шегьердиз куьч хьанай. Къе Румыниядин туьркверин чIехи пай Кеферпатан Добруджа вилаятда, иллаки Констанца шегьерда, уьмуьр ийизва. 2002 йисуз и регионда абурун кьадар 24 246 кас тир.
==Тарих==
| |||