Алкьвадар: различия между версиями

Содержимое удалено Содержимое добавлено
Нет описания правки
ЦӀар 2:
|тӀвар=Алкьвадар
|статус= Хуьр
|вичин чӀалал тӀвар = {{lang-ru|Алкадар}} [[Файл:Алкьвадар.jpg|center|border|310px|Алкьвадар хуьруьн акунар]]
|ЯШЧдин статус =
|уьлкве = Урусат
ЦӀар 49:
}}
 
'''Алкьвадар''' ({{lang-ru|Алкадар}}) — [[Дагъустан]] республикадин [[СтIал Сулейман район]]да авай хуьр. [[Алкьвадар хуьруьнсовет|«Алкьвадар» хуьруьнсоветхуьруьнсоветдин]]дин административ юкь.
 
== География ==
Хуьр [[СтIал Сулейман район]]дин кеферни — - рагъакIидайрагъакӀидай пата, райондин юкь тир [[Кьасумхуьр]]елай кеферни — - рагъакIидайрагъакӀидай пата, [[Кьасумхуьр - Хив авторехъ|Кьасумхуьр - — Хив авторекьел]] чка кьунвайди я. [[Чирагъ вацI]]ун эрчIиэрчӀи къерехда ала. Мукьвал алай хуьрер: [[Сардархуьр]], [[Курхуьр]], [[Векьелар]].
 
== Тарих ==
Хуьруьн бине эцигай тарих дуьз малум туш, амма [[X виш йис]]уз хуьр авайди тир. Вичин тIвартӀвар хуьруь тахминан 10 - — лагьай виш йисуз къачунвайди я.
 
Хуьрелай 500  м кьибледа, [[Чирагъ вацI]]ун эрчIиэрчӀи къерехда тунвай «ЦIуруЦӀуру Алкьвадар» хуьр авайди я. И хуьруьн рагъакIидайрагъакӀидай къерехда архитектурадин имаратар — - капI -капӀ — тIяттӀят ийидай ПIирПӀир ва Рамазанан кIвалинкӀвалин гъенел алай ПIирПӀир ала.
 
Хуьр, къецепатан къуватралди шумудни са сеферда барбатIнавайбарбатӀнавай ва хуьруьнвийри цIийицӀийи чкадал гуьнгуьна кухтазвай тир, и кар тестикьарзавайди ам я хьи, хуьруьн къваларив 30 гектар майданда авай 6 чIуралчӀурал дегь чIаванчӀаван харапIаярхарапӀаяр амукьнава. [[1839 йис]]уз Абдуллагь-эфендиди хуьре гьуьжре эцигайди тир, [[1865 йис]]уз ада и гьуьжреда вичин хва ва сухта тир  — дагъустандин машгьур халкьдин арада чирвилер, илим чукIурдайчукӀурдай кас [[Гьасан-эфенди Алкьвадари]]диз тарсар гузвай. Гуьгъуьнлай и гьуьжре гражданвилин мектебдиз элкъуьрнай.
 
[[1866 йис]]алай [[1928 йис]]ал кьван Алкьвадар хуьр вири Куьре округдихъ галаз [[Урусат империя]]дин гъилик акатзава. Империядик квай чIавузчӀавуз, хуьр [[Дагъустан вилаят]]дин [[Куьре округ]]дин [[Хъутур - Куьредин наибвал]]дик акатзавай. [[Векьелар]] ва [[Сийидар]] хуьрерихъ галаз Векьелрин хуьруьнжемят арадал гъанвай.
 
== Агьалияр ==
Алай чIавузчӀавуз хуьре 325 майишатар гваз 982 кас яшамиш жезва. Агьалидин вири [[лезгияр]], [[суьннияр|суьнни]] - — [[мусурманар]] я. [[1886 йис]]уз хуьре 65 кIвалкӀвал авай, агьалийрин кьадар 397 кас тир: 206 итим ва 162 паб. <ref>[http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/koturkyurin1886.html 1886 йисуз Котур - — Куьредин наибвалдин агьалияр]</ref>
 
== Килигиз лайихвал авай чкаяр ==
Хуьруьн килигиз лайихвал авай кьилин чкайрикай сад  — [[Алкьвадар Гьасан-Эфендидин музей]] я. Муькуь килигиз лайих тир чкаяр  — архитектурадин имаратар — - капI -капӀ — тIяттӀят ийидай пIирпӀир ва Рамазанан кIвалинкӀвалин гъенел алай ПIирерПӀирер я.
 
==ТIвар -ТӀвар — ван авай ксар ==
* [[Гьасан-эфенди Алкьвадари|Гьасан Алкьвадари]] (1834 - 19101834—1910)  — дагъустандин халкьдин арада чирвилер, илим чукIурдайчукӀурдай зурба кас, тариххъан, зари ва [[19 виш йис]]ан кьведлагьай паюнин чIехичӀехи макитис (алим).
* [[Гьусейнов Абдусалам Абдулкериман хва|Гьусейнов Абдусалам]]  — советрин ва урусатдин философ, РАН-дин академик, философиядин макитрин (илимрин) доктор, М.  В.  Ломоносован тIварунихътӀварунихъ галай МГУ - — дин профессор.
 
<gallery caption ="Шикилар" widths="150px" heights="150px">
Алкьвадар мектеб.jpg|Алкьвадар хуьруьн мектеб.
Зилид вир (Алкьвадар).jpg|Алкьвадар хуьре «Зилид вир».
Алкьвадар_чирагъ_вацIун_дугун.jpg|Алкьвадар хуьруьн [[Чирагъ вацI]]ун дугундай акунар.
Алкьвадар хуьруьн панорама.jpg|Алкьвадар хуьруьн панорама.
</gallery>
 
== Баянар ==
{{Баянар}}
 
== ЭлячӀунар ==
* [http://www.alkadar.ru/ Официальный сайт музея Гасана-эфенди Алкадарского]
* [http://www.suleiman-stalskiy.ru/?sect=84 СтIалСтӀал Сулейман райондин официал сайтуна Алкьвадар хуьруькай куьруь малуматар]
 
{{СтIал Сулейман райондин яшамиш жезвай чкаяр}}