Москва: различия между версиями

Содержимое удалено Содержимое добавлено
Нет описания правки
ЦӀар 228:
=== Велосипедрин улакь ===
Статистикадив кьурвал, Москвада 3,5 миллиондилай пара велосипедист ава<ref>[http://www.m24.ru/themes/185 Велодорожки Москвы]</ref>. ГьакӀ ятӀани садлагьай велосипедрин рехъ кьилин шегьерда анжах 2011-лагьай йисуз арадал атана. 2013-лагьай йисуз велотрассайрин яргъивал 100 километрдал кьван агакьна, пара километрар авай маршрутар кваз, мисал патал, [[Барклаян тIварунихъ галай куьче]]дилай гатӀумна «[[Фили]]» паркдай тӀуз «[[Крылатское (метродин станция)|Крылатское]]» метродин станциядал кьван (8 км); «[[Музеон (парк)|Музеон]]» паркдилай «[[Парк Победы (Москва)|Парк Победы]]» комплексдал кьван (16 км). Гатун чӀавуз велосипедар кирида вугудай станцийри кӀвалахзава, абурун кӀвалах «[[Банк Москвы]]ди» туькӀуьрзава. ГьакӀни пара кьилдин кирида вугудай къуллугърини кӀвалахзава.
 
== Илим ==
 
Москва - дуьньядин ири илимдин юкьварий сад я. Ина пара илимдинни ахтармишдай институтар ава, абуру кIвалахзавай хилер ибур я: хвехинин энергетика, микроэлектроника, космонавтика ва мсб.
 
Садлагьай илимдин ахтармишунар Москвада 1755-лагьай йисалай гатIумна тухуз эгечIна. XIX-лагьай виш йисуз университдив Урусатдин тарих, медицина, физика, урус чIал ва маса илимар чирдай илимдин кIапIалар арадал акъатиз эгечIна.<ref name="KM.RU">{{cite web|url=http://mega.km.ru/bes_2004/encyclop.asp?TopicNumber=45167&search=%EC%EE%F1%EA%E2%E0#srch0|title=Наука|publisher=KM.RU|accessdate=2009-01-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/616INL0Ck|archivedate=2011-08-21}} {{недоступная ссылка|url=http://mega.km.ru/bes_2004/encyclop.asp?TopicNumber=45167&search=%EC%EE%F1%EA%E2%E0#srch0}}</ref>
 
1828-лагьай йисуз Петербургда Румянцев музей туькIуьрнай - ктабрин, монетрин, гъиливкхьинрин, маса этнографиядинни тарихдинн материалрин ири кIватIал тирди, амма 1861-лагьай йисуз ам Москвадиз акъудна. 1924-лагьай йисуз адакай В.И. Ленинан тIварунихъ галай Гьукуматдин библиотека (1992-лагьа йисалай гатIумна - Урусатдин гьукуматдин библиотека) туькIуьрна.
 
XX-лагьай виш йисуз Москвада кьилдин хилерин илимрин идарайрин чил туькIуьриз эгечIна. Москва ВиригалкIдин минерал хам-малдин институт<ref name="KM.RU"/> (1904), Жуковский тIварунихъ галай Юкьван аэрогидродинамикадин институт (ЮАГИ) (1918), Карпован тIварунихъ галай физикадинни химиядин институт (1918), Л.Я. Карпован тIварунихъ галай химиядин институт (1921), Москвадин алакъадинни информатикадин техникадин университет (1921), Курчатован тIварунихъ галай атомдин энергиядин институт (1943), Теориядинни экспериментдин физикадин институт (1945) ва мсб арадал акъатна.
 
Шурайрин чIавуз Москвада академиядин чил кIватI жез гатIумна. ТуькIуьрнавай ва Москвадиз акъуднавай академиядин идараяр ибур я: Ленинан тIварунихъ галай ВиригалкIдин хуьруьн майишатдин академия (1929), ССРГ-дин илимрин академия — ССРГ-дин ИА-дин Президиум (Ленинграддай иниз 1934-лагьай йисуз акъудна), ССРГ-дин Медицинадин илимрин академия (1944), УШФСР-дин Педагогикадин илимрин академия (1943).
 
== [[Стхавилин шегьерар]] ==