Википедия

Хълар: различия между версиями

Интерактивная навигация по истории
Вилик алатай дуьзар хъувунЦIийи масакIавилер
Содержимое удалено Содержимое добавлено
ВизуальныйВики-текст
Нет описания правки
ЦӀар 1:
{{ЯШЧ2+
|тӀвар=Хълар
|статус= Тунвай хуьр
ЦӀар 10:
|CoordScale =
|гьукуматдин картадин алцум =0
|региондин картадин алцум =0300
|райондин картадин алцум = 300
|региондин жуьре = Федерациядин субъект
|регион = Дагъустан
|регион таблицада = Дагъустан
|райондин жуьре = Муниципал район
|район = Ахцегь район
|район таблицада = Ахцегь район{{!}}Ахцегь
|жемятдин жуьре =
|жемят =
Строка 34 ⟶ 35 :
|агломерация =
|миллетар = [[лезгияр]]
|динар = [[суьнниярсунияр|суьннисуни]] - [[мусурманар]]
|чпи-чпиз гузвай тӀвар =
|сятдин чӀул = +43
|DST =
|телефондин код =
Строка 47 ⟶ 48 :
|сайт =
|сайтдин чӀал =
|add1n = Космосдай акунар
|add1 = [http://wikimapia.org/#lang=ru&lat=41.416848&lon=47.603234&z=17&m=b www.wikimapia.org]
}}
 
'''Хълар''' ({{lang-ru|Хал}}) — [[Дагъустан республика]]дин [[Ахцегь район]]да авай тунвайгадарнавай сувун хуьр.<ref>[http://www.lezghins.com/index.php?option=com_joomgallery&func=detail&id=202&Itemid=194#joomimg Галерея — Категория: Хал — Файл: hal_1]</ref>
 
== Этимология ==
''Хъал''Хуьруьн гафтӀвар лезги чIалалчIалан ''кIвал'' лагьайгафуникай арадал атанвайди чIалмумкин я.
 
== География ==
Хуьр [[Ахцегь район]]дин юкьванкьулан пата, [[Ахцегь вацI]]ун чапла хел тир [[Камун вацI]]ун къерехда чка кьунвайди я.райондин Райондинадминистрациядин юкь тир [[Ахцегь]] хуьрелай 18 км кьиблединнияргъал, -[[Ахцегь рагъакIидайвацI]]ун патачапла ала.хел Виридалай мукьвал алайтир [[МичегьКӀамун вацI]]ун хуьрел кьван яргъавал — 4 кмкъерехдихъ ягала.
 
Хуьре ва адан къваларив гвай чкаяр:
 
* Тарихдал гьалтайла хуьр гуьгъуьнин '''мягьлейриз''' пай жезвай: ''Агъа мягьле ва Вини мягьле.''
* ТIебиатдин сергьятар - '''чIурар: ''': ЦIийи хуьр, ХваретIар (кьуьгъверар), КIфияр (кьуьгъверар), Къулух камкIам, Фалфан (чIур).''
 
Хуьрелай анихъ булах авагала, гьинайгьа булухдай хуьрел кьван цин гунгар тухванвайтухванай.
 
==Тарих==
[[XVI виш йис]]алай [[1839 йис]]ал кьван хуьр [[Ахцегьпарадин азад жемият]]дин «Ахцегьпара - 1» хуьрерин жемиятдик квай.
[[XVI виш йис]]алай [[1839 йис]]ал кьван хуьр [[Ахцегьпарадин ада жемят]]дин '''Ахцегьпара - 1''' хуьрерин жемятдик квай. [[1839 йис]]уз Хълар хуьр, вири Самур округдихъ галаз [[Урусат империя]]дин гъилик акатнай. [[Урусат империя]]дик квай чIавуз, ам [[Дагъустан вилаят]]дин [[Самур округ]]дин [[Ахцегьпара наибвал]]диз талукь тир. [[Къучагъар]], [[Мичегь]] ва [[Смугъулар (Ахцегь район)|Смугъул]] хуьрерихъ галаз Смугъулрин хуьруьн жемят арадал гъанвай. [[1929 йис]]уз хуьр, цIийз арадал гъайи [[Ахцегь район]]дик кутунвай. 1961 йисан сифте кьилера хуьруьн «Большевик» колхозда 178 колхозник кIвалахзавай ва 70 майишат кардик квай. Колхоздик 86 карч алай чIехи малар ва 3669 лапагар авайди тир.▼
 
▲[[XVI виш йис]]алай [[1839 йис]]ал кьван хуьр [[Ахцегьпарадин ада жемят]]дин '''Ахцегьпара - 1''' хуьрерин жемятдик квай. [[1839 йис]]уз Хълар хуьр, вири Самур округдихъ галаз [[Урусат империя]]дин гъилик акатнай. [[Урусат империя]]дик квай чIавуз, ам [[Дагъустан вилаят]]дин [[Самур округ]]дин [[Ахцегьпара наибвал]]диз талукь тир. [[Къучагъар]], [[Мичегь]] ва [[Смугъулар (Ахцегь район)|Смугъул]] хуьрерихъ галаз Смугъулрин хуьруьн жемят арадал гъанвай. [[1929 йис]]уз хуьр, цIийз арадал гъайи [[Ахцегь район]]дик кутунвай. 1961 йисан сифте кьилера хуьруьн «Большевик» колхозда 178 колхозник кIвалахзавай ва 70 майишат кардик-жемиятдик квай. Колхоздик 86 карч алай чIехи малар ва 3669 лапагар авайди тир.
[[1989 йис]]уз хълавияр [[Ахцегь]], [[Дукъузпара район]]дин [[Авадан]] ва [[КцIар район]]дин [[Мучугъ]] хуьрериз куьч хьана, хуьр тунвай.▼
 
[[1929 йис]]уз хуьр цIийз арадал гъайи [[Ахцегь район]]дик кутунай.
 
[[1961 йис]]ан сифте кьилера хуьруьн «Большевик» колхозда 178 колхозник кIвалахзавай ва 70 майишатар авай. Колхоздик 86 карч алай чIехи малар ва 3669 лапагар квай.
 
▲[[1989 йис]]уз хълавиярХъларин эгьлияр [[Ахцегь]] хуьруьз, [[Дукъузпара район]]дин [[Авадан]] ва [[КцIар район]]дин [[Мучугъ]] хуьрериз куьч хьана, хуьр тунвайхьанай.
 
==Агьалияр==
Хуьряй куьч жедалди ина [[лезгияр|лезгийри1886]], [[сунияр|суни]]йисан -Урусатдин [[мусурманар|мусурман]]риИмпериядин уьмуьрагьалияр гьалзавай.сиягьриз [[1886къачунин йис]]узнетижайриз хуьруьнкилигна, агьалиярхуьре 167 касди туькIуьрзавай.уьумуьр ийизвай <ref>[http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/axtypara1886.html Население Ахтыпаринского наибства Самурского округа по сёлам в 1886 году]</ref>. Вири [[лезгияр]], [[сунияр|суни]]-[[мусурманар]] тир.
 
Хъларин агьалияр гуьгъуьнин '''сихилрикай''' ибарат тир — ''Къарамар (Пашаяр), СикIер (Селимар), ПIиретIар, ШепIенар''. Хуьр вичин тежриба авай хпехъанрив, гамарин цунивцунин ва гиришарнехишар алай гуьлуьтар хрунивхрунин устӀаррив машгьур тир.
 
Алай чIавуз хуьрхуьре ичIизвакасни амач, дараматар харапIайриз элкъвена.
 
==Менфят авай мяденар==
Хуьре кьуркьушумдин, къизилдин, цурцинни - колчедандин ва муькуь металлрин мяденар авайди яава (Тукиркил мяденар).
 
== Баянар ==
{{Баянар}}
 
== ЭлячӀунар ==
* [http://ahtymowww.akhtymr.ru/places/sela-ruinyruinyi/ Хуьрер - «ХарапIаяр — «Ахцегь район» муниципалитетдин официал сайт]
 
{{Ахцегь райондин яшамиш жезвай чкаяр}}
 
[[Категория:Ахцегь район]]
[[Категория:Ахцегь райондин хуьрер]]
[[Категория:Ахцегь райондин тунвай хуьрер]]
[[Категория:Гадарнавай лезги хуьрер]]
[[Категория:Дагъустандин гадарнавай хуьрер]]
Чешне "https://lez.wikipedia.org/wiki/Хълар" я