Википедия

Чепер: различия между версиями

Интерактивная навигация по истории
Вилик алатай дуьзар хъувунЦIийи масакIавилер
Содержимое удалено Содержимое добавлено
ВизуальныйВики-текст
гъ Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q4159635 (translate me)
Нет описания правки
ЦӀар 1:
{{ЯШЧ2+
|тӀвар=Чепер
|статус= Хуьр
ЦӀар 10:
|CoordScale =
|гьукуматдин картадин алцум =0
|региондин картадин алцум =0300
|райондин картадин алцум = 300
|региондин жуьре = Федерациядин субъект
|регион = Дагъустан
|регион таблицада = Дагъустан
|райондин жуьре = Муниципал район
|район = Ахцегь район
|район таблицада = Ахцегь район{{!}}Ахцегь
|жемятдин жуьре = Хуьруьнсовет
|жемят = [[Чеперин хуьруьнсовет|«Чеперин» хуьруьнсовет]]
Строка 25 ⟶ 26 :
|бине эцигай тарих =
|статус йисалай = Хуьр 1839 йисалай
|кьакьанвилин жуьре = ЯШЧдинАП-дин кьакьанвал
|ЯШЧдин кьакьанвал = 1450
|климат =
|официал чӀал =
|агьалияр = ↑{{тIимил 706хьун1}} 667
|сиягьдиз къачур йис = 20102015
|къалинвал =
|агломерация =
|миллетар = [[лезгияр]]
|динар = [[суьнниярсунияр|суьннисуни]] - [[мусурманар]]
|вич-вичиз гузвай тӀвар = чепержуь, чеперви
|сятдин чӀул = +4
|DST =
Строка 47 ⟶ 48 :
|сайт =
|сайтдин чӀал =
|add1n = Хуьруьн шикилар
}}▼
|add1 = [http://www.odnoselchane.ru/?com=photogallery&page=photos_of_category&sect=268 www.odnoselchane.ru]
'''Чепер''' ({{lang-ru|Джаба}}) — [[Дагъустан]] республикадин [[Ахцегь район]]да авай кьакьан суван хуьр. [[Чеперин хуьруьнсовет|«Чеперин» хуьруьнсоветдин]] административ юкь ва сад тир хуьр.▼
|add2n = Космосдай акунар
|add2 = [http://wikimapia.org/#lang=ru&lat=41.424387&lon=47.774692&z=15&m=b www.wikimapia.org]
▲ }}
 
▲'''Чепер''' ({{lang-ru|Джаба}}) — [[Дагъустан]] республикадин [[Ахцегь район]]да авай кьакьан суван хуьр. [[Чеперин хуьруьнсовет|«Чеперин» хуьруьнсоветдинхуьруьнсоветдик]] административ юкь ва сад тир хуьракатзава.
 
== География ==
Хуьр [[Ахцегь район]]дин кеферни — рагъэкъечӀдайкеферни—рагъэкъечӀдай пата, райондин администрациядин юкь тир [[Ахцегь]] хуьрелай 14 км яргъал, [[Дукъузпара район]]дин сергьятдин мукьувмукьвал ала. Шалбуздагъдин цӀиргъинин хиле, гьуьлуьн дережадилай 1450 км кьакьанда, [[Цорцин]] суван (2257 м) кӀане чка кьунвайди якьунва. Чепер хуьрелай «Мегьарамдхуьр — Ахцегь — Рутул» район — арадин рекьел кьван алай, суван рекьерайтӀуз алай яргъавал 9 км я.
 
Тарихдал гьалтайла хуьр гуьгъуьнин '''мягьлейриз''' пай жезва: ''Агъа мягьле, Къаргъа мягьле, Салус мягьле, Жалар мягьле.'' <ref name="сайт_района">[http://ahtymo.ru/munitsipalnoe-obrazovanie-%C2%ABselo-dzhaba%C2%BB Джаба | Сайт Администрации Ахтынского района]</ref>.
 
Хуьре ва адан къваларив гвай чкаяр:
* '''Кьуьгъверар': '': Касан, Семедан гуьне, Вергьер, Кьекьей, Маргъуц, Зартан, Сувун мезре, ЦӀвакӀ, Твар авай никӀер, Сирар, Рези, Айнаяр, Шран, Хъукьур, Сийидан руфар, Гъенер ачӀ.'' <ref name="сайт_района" />.
 
* '''Векъ ядайВекьин чкаярни чӀурар: ''': Тулар, ЧуьчӀвей, Таргъам, ШитӀа харапӀар, Царцун, КьвечӀел, ВацӀаркам, Гъурун кикер, ЧӀулав къванер, СартӀабар, Гьэмар, Шивер ятах, Свасар къугъвай тӀулар, Хъипер, УьчӀвер, ЧӀулав булахар, Хензер, Сияб, Ялгъуз яйлах.'' <ref name="сайт_района" />.
 
* '''Булахар: ''': Яргъа булах, Вини булах, Маяр булах, Чубухандин булах, Имигардин купул яд, Маза булах, Царцун булах, Манафан булах, Хириз булах, Рамагбандин булах, Купул яд.'' <ref name="сайт_района" />.
 
== Тарих ==
Чепер хуьр, гьукуматдинни дяведин зурба лезги кархъананкардар тир [[Гьажи-Давуд Муьшкуьрви]]дин сихилдин хуьр я.
 
XVI виш йисалай [[1839 йис]]ал кьван Чепер [[Дукъузпарадин азад жемят]]дин кьилин хуьр тир.
XVI виш йисалай [[1839 йис]]ал кьван Чепер [[Дукъузпарадин ада жемят]]дин кьилин хуьр тир. [[1839 йис]]уз хуьр Урусат империядик гилиг жезва, гьина ам [[Дагъустан вилаят]]дин [[Самур округ]]дик акатзава. Ахпа, [[Дукъузпара наибвал]]дин кьилдин Чеперин хуьруьнсовет туькӀуьрзава. [[1920 йис]]уз Чепера садлагьай умуми чирвилер гудай мектеб эцигзава. [[1929 йис]]уз, цӀийиз арадал гъанвай [[Ахцегь район]]дик кутунва. [[1936 йис]]уз хуьре колхоз тешкилзава, 1961 йисуз ана 358 карч алай чӀехи малар, 8000 лапагар авай.
 
[[1839 йис]]уз Чепер хуьр вири [[Самур округ]]дихъ галаз [[Урусат империя]]дин гъилик акатзава. Империядик квай чIавуз, хуьр [[Дагъустан вилаят]]дин Самур округдин [[Докъузпара наибвал]]диз талукь тир.
 
[[1920 йис]]уз Чепера садлагьай умуми чирвилер гузвай мектеб эцигнай. [[1929 йис]]уз хуьр цӀийиз арадал гъанвай [[Ахцегь район]]дик кутунвай. [[1936 йис]]уз хуьре колхоз тешкилнай, [[1961 йис]]уз ана 358 карч алай чӀехи малар, 8000 лапагар авай.
 
== Агьалияр ==
Йисариз килигна Чепер хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика:
[[2010 йис]]ан вири Урусатдин агьали сиягьдиз къачунин нетижайриз килигна хуьре 706 кас яшамиш жезвай.<ref>{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-11.xlsx|title=5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений|work=Итоги Всероссийской переписи населения 2010. Том 1. Численность и размещение населения|publisher=[[Росстат]]|date=2012|accessdate=2012-04-16|archiveurl=http://www.webcitation.org/68IOSO92D|archivedate=2012-06-09}}</ref> [[2002 йис]]ан малуматрив кьурвал — Чепера 513 касди уьмуьр гьалзавай.<ref>[http://www.flnka.ru/obsh_axtinskiy_rayon.html Общая информация — Ахтынский район]</ref> Агьалидин вири лезгияр, суьнни — мусурманар я. [[1886 йис]]уз Чеперра 1804 кас яшамиш жезвай. Ахцегь райондин администрациядин малуматриз килигна, Чепер хуьруьн агьалияр дуьньяда авай чепервийрин 25 % я.<ref name="сайт_района" />
 
{|class="wikitable" style="padding:0;background:#fafafa;border:1px solid #bbb;width:500px;height:70px;text-align:center;font-size:12px;cellspacing=0"
Тарихдал гьалтайла Чеперин агьали '''сихилриз''' пай жезва, хуьре гъуьгъуьнин сихилрин векилри уьмуьр гьалзавайди я: Къараханар, КӀисрияр, Гъабгъанар, Будахар, Жалалар, Ширван Къулияр.<ref name="сайт_района" />▼
|-
|'''Йис'''
|'''[[1886 йис|1886]]'''
|'''[[2002 йис|2002]]'''
|'''[[2010 йис|2010]]'''
|'''[[2015 йис|2015]]'''
|-
|'''Агьалияр'''
|1 804 <ref>[http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/axtypara1886.html Население Ахтыпаринского наибства в 1886 году]</ref>
|{{тIимил хьун1}} 513 <ref>[http://lingvarium.org/russia/settlem-database.shtml Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица № 02c. Численность населения и преобладающая национальность по каждому сельскому населенному пункту.]</ref>
|{{гзаф хьун1}} 706 <ref>[http://dagstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/dagstat/resources/b698fa00421f084fbfb3ff2d59c15b71/%D0%92%D0%9F%D0%9D+%D1%82%D0%BE%D0%BC1.rar 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2010 г.]</ref>
|{{тIимил хьун1}} 667 <ref>[http://dagstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/dagstat/resources/2b0901004382ea27a3cef3dd898fc419/%D0%A7%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F++%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8+%D0%94%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD+%D0%BD%D0%B0+01.01.2015%D0%B3.+%D0%BF%D0%BE+%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%BC.pdf 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г.]</ref>
|}
 
[[2015 йис]]ан агьалияр сиягьриз къачунин нетижариз килигна хуьре 667 касди уьмуьр ийизвай. Агьалидин вири [[лезгияр]], [[сунияр|суни]]-[[мусурманар]] я.
== ИнфратуькӀуьрун ==
Хуьре умуми чирвилер гудай мектеб, XIX виш йисан жуьме — мискӀин, клуб, улубхана, фельдшервилин пункт, 35 карч алай чӀехи малар, 1200 лапагар хуьзвай совхоз ава.<ref name="сайт_района" />▼
 
▲Тарихдал гьалтайла ЧеперинЧепервияр агьалигъуьгъуьнин '''сихилриз''' пай жезва, хуьре гъуьгъуьнин сихилрин векилри уьмуьр гьалзавайди я: ''Къараханар, КӀисрияр, Гъабгъанар, Будахар, Жалалар, Ширван Къулияр.'' <ref name="сайт_района" />.
== ТӀвар — ван авай ксар ==▼
 
* [[Искендер Казиев]] — тӀвар — ван авай лезги зари.▼
== Инфраструктура==
* [[Азизханов Касбуба Лукьманович]] — журналист, зари, РСФСР — дин культурадин лайихвал авай кӀвалахзавайди, жемятдиз талукь тир кархъан.▼
▲Хуьре умуми чирвилер гудай мектеб, [[XIX виш йисанйис]]ан жуьме — мискӀин, клуб, улубхана, фельдшервилин пункт, ва 35 карч алай чӀехи малар, 1200 лапагар хуьзвай совхоз ава. <ref name="сайт_района" />.
* [[Ризаев Межмедин Челебович]] — хперхъан, Ленинан ва «Гьуьрметдин лишан» орденрин кавалер, СССР Лап Кьилин советдин кӀуьд лагьай кӀватӀалдин депутат, КПСС-дин XXII лагьай Съезддин делегат, 9 йисан къене кьиляй-кьилиз Дагобкомдин член.▼
 
* [[Велибеков Дарвин Гьажибекович]] — авай аямдин тӀвар-ван авай суьретчийрикай сад. Адан кӀвалахар дуьньяда кьилди ксарин коллекцийриз гьатнава.▼
▲== ТӀвар — ванТӀвар—ван авай ксар ==
▲* [[Искендер КазиевКъазиев]] — тӀвар — -ван авай лезги зари.
▲* [[Азизханов Касбуба Лукьманович]] — журналист, зари, РСФСР — дин культурадин лайихваллайихлу авай кӀвалахзавайдикӀвалахдар, жемятдиз талукь тиржемиятдин кархъанкардар.
▲* [[Ризаев Межмедин Челебович]] — хперхъан, Ленинан ва «Гьуьрметдин лишан» орденрин кавалер, СССР-дин Лап Кьилин советдин кӀуьд лагьай кӀватӀалдин депутат, КПСС-дин XXII лагьай Съезддин делегат, 9 йисан къене кьиляй-кьилиз Дагобкомдин член.
▲* [[Велибеков Дарвин Гьажибекович]] — авайалай аямдин тӀвар-ван авай суьретчийрикайчIугваррикай сад. Адан кӀвалахар дуьньяда кьилди ксарин коллекцийриз гьатнава.
* [[Къурбаналиева Роза Яралиевна]] — СССР Лап Кьилин советдин депутат<ref name="сайт_района" />.
 
Строка 88 ⟶ 115 :
* [http://www.ahtymo.ru/ Ахцегь райондин сайт]
* [http://ahtymo.ru/munitsipalnoe-obrazovanie-%C2%ABselo-dzhaba%C2%BB Ахцегь райондин сайтуна Чеперин хуьруьнсоветдикай малуматар]
 
 
{{Ахцегь райондин яшамиш жезвай чкаяр}}
[[Категория:Лезги хуьрер]]
Чешне "https://lez.wikipedia.org/wiki/Чепер" я