Инглис чӀал: различия между версиями

Содержимое удалено Содержимое добавлено
Нет описания правки
Нет описания правки
ЦӀар 26:
}}
 
'''Инглис чӀал''' ({{lang-en|English language}}) — [[инглисар|инглис]] халкьдин хайи чIал. ЧIехи Британиядин, Америкадин Садхьанай Штатрин, Австралиядин, ЦIийи Зеландиядин официал чIал я. [[Ирландия]]дин, [[Канада]]дин, [[Мальта]]дин, [[Индия]]дин, [[Пакистан]]дин ва Азиядани Африкада гзаф уьлквейрин официал чIаларикай сад я. Рахазвайбурун кьадардиз килигна, дуьньядин чIаларин арада [[китай чIал]]алай кьулухъ кьведлагьай чкадал ала. ЛингистикаЛингвистика илимда инглис чIалал рахазай ксариз [[англофонар]] лугьузвайди я. [[Француз чIал]]акай менфят къачузвайбур пара авайвиляй, иллаки и термин Канадада гегьенш хьана.
 
Инглис чӀал индоевропадин чIаларин хзандин герман чIаларин хилек акатзава. [[2006 йис]]ан малуматриз килигна инглис чIал 360–400 миллион кас агьалидин хайи чIал я, ва хайи чIалан жигьетдай [[китай чIал|китай]] а [[испан чIал|испан]] чIаларилай гуьгъуьна дуьньяда кьведлагьай чка кьунва. Амма инглис чIалал рахазвайбурун кьадар, 2007 йисан малумат тахминан 1 миллиард кас я, ва и жигьетдай дуьньядин чIаларин арада [[китай чIал]]алай кьулухъ кьведлагьай чкадал ала. [[СМТ|Садхьанвай Миллетрин Тешкилат]]да кардик квай ругуд официал чIаларикай сад я.
ЦӀар 32:
Инглис чIал халкьарин арадин алакъайра, дуьньядин савдавиле, бизнесда ва умуми крар кьиле тухунра дуьньядин виридалайни чIехи метлеб авай чIал я. Идаз себебар, [[XIX виш йис]]ара [[ЧIехи Британия]]ди чара халкьарин чилер дяведалди кьунин рекьелди чпиз ана колонияяр туькIуьрунин политика ва алай аямда АСШ-ди вири дуьньядиз къалурзавай зурба таъсир я. [[XX виш йис]]ан 30-й йисара [[Британиядин Империя]]ди Чилин саки зур пай муьтIуьгъарна дуьньядин вири континентрал чпиз колонияяр арадал гъанвай. Гьа империядин гъилик акатай чилерал уьмуьр ийизвай халкьарни къвез-къвез ассимиляция хьана рахуниз инглис чIалал элячIнай. Гьа и рекьелди вилик и чIал дуьньяда гегьенш хьанвай.
 
Инглис чIал аналитик чIалариз талукь я. Яни, са мана къалурун патал куьмекзавай частицайрикай, интонациядикай, эвеззавай гафарикай менфят къачун чарасуз я ва цIарафадин къене гафар анжах тайин тир къайдада акъвазна кIанзава. ЦIарафадин къене гафарин чкаяр дегишун виже къведач, тахьайтIа цIарафади вичин мана квадарда. Идаз акси яз, месела [[лезги чIал]]а цIарафадин къене авай гафар гьи къайдада хьайитIани акъвазайтIа, цIарафадин мана квахьдач. Инглис чIалан лексикада гафарин саки 70 % чара чIаларай атанвай гафар я. [[VII виш йис]]алай эгечIна кхьинра латин графикадикай менфят къачузвайди я.
 
 
== Инглис алфавит ==
ЦӀар 69:
|}
 
=== ГиланАлай чӀаванаямдин инглис чӀалан гьарфар ===
 
{| class="standard" style="text-align: center"
ЦӀар 138:
 
== Тарих ==
[[Файл:Knowledge of English EU map.svg|thumb|right|Инглис чӀалан чирвилин карта. [[Европадин ГалкӀ|ЕврогалкӀСадвал]]]]
Адетдалди инглис чӀалан тарих агъадихъ ганвай девирриз чара ийизва:
 
ЦӀар 148:
 
=== Дегь чӀаван инглис девир ===
Гилан англиявийрининглисрин сихилдин атачлу-бубаяр — [[англар|англрин]], [[саксар|саксрин]], [[ютар|ютрин]] [[германрин тайифаяр]] — V-лагьай вишйисан юкьварра [[Британиядин островар|Британиядин островриз]] куьчна. Гьа чӀавуз абурун чӀал [[Агъа герман чIал|агъа германни]] [[Фриз чIал|фриз]] чӀалариз мукьва тир. Амма гуьгъуьнлай атай вичин вилик финин нетижада ам маса герман чӀаларикай яргъа къакъатна. Дегь чӀаван инглис девирдин къене англ-сакс чӀал (пара илимри дегь чӀаван инглисдиз ихьтин тӀвар гузва) лап тӀимил масакӀа хъижезвай тир, герман чӀаларин вилик финин цӀарцӀелай кьулухъ тавуна, гафаргандин гегьеншвал квачиз<ref name="Graddol1996">{{книга|автор=Graddol, David; Leith, Dick and Swann, Joan|заглавие=English: History, Diversity and Change|место=New York|издательство=Routledge|год=1996|pages=101|isbn=0415131189}}</ref>.
 
ЧӀехибританиядиз куьчнавай англарни саксар келтрихъ галаз — островдин дибдин агьалияр — лап кӀеви регьим авачир женгьина гьахьна. И келтрал хьанвай гьалтун дегь чӀаван инглис чӀалан структурадизни гафаргандиз чӀехи эсер авунач. Къенин йикъаралди амай дегь чӀаван инглис чӀалал кхьей затӀарикай са кьудкъад келт гаф малумриз жезва. Абурукай: